Είναι κάποιες φορές, ελάχιστες, που νιώθεις ως θεατής πως η σύγχρονη τέχνη σε αφορά… πως βρίσκεται δίπλα στον άνθρωπο, στο φυσικό περιβάλλον, στην κοινωνία, στον δημόσιο χώρο… πως δε στέκεται απέναντί σου αλαζονικά, περιμένοντας εσύ να βρεις τον τρόπο να την προσεγγίσεις πόσο μάλλον να την αισθανθείς, να την κατανοήσεις…
Είναι κάποιες φορές, ελάχιστες, που η σύγχρονη τέχνη συγκινεί δίχως μεσολαβητές και ερμηνευτικά λεξικά… που είναι ατόφια και αληθινή.
Μία από αυτές τις φορές, τις σπάνιες, σου χαρίζει η συνάντηση με την τέχνη της Αιμιλίας Μπουρίτη.
Η Αιμιλία Μπουρίτη είναι ο άνθρωπος που διδάσκει την καλλιτεχνική πρακτική της Performance στην ΑΣΚΤ πραγματοποιώντας από το 2010 σεμινάρια.
Το έργο της, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ίδια, συνδυάζει την integrated performance (συνδυαστική – ολοκληρωμένη performance) και την εικαστική εγκατάσταση καθώς δρα σε τοπικά προσδιορισμένους χώρους (site specific performance).
Η Αιμιλία Μπουρίτη παρουσιάζει στο Ex_posure το εν εξελίξει project της Μεταβιομηχανικά αγροτικά μονοπάτια.
Μεταβιομηχανικά αγροτικά μονοπάτια
Το καλλιτεχνικό έργο δημιουργείται στον Ασπρόπυργο και εμπνέεται από την μεταβιομηχανική αγροτική περίοδο της περιοχής, την αγροτική γη, την καλλιέργεια της τροφής, τον ενεργό ρόλο των μεταναστών – αγροτικών εργατών και τέλος το διάλογο που κάνει το υλικό αυτό με την τέχνη της performance.
Ο Ασπρόπυργος βρίσκεται σε απόσταση 18 χιλιομέτρων δυτικά από την Αθήνα, έχει 30.000 κατοίκους και ουσιαστικά λειτουργεί ως μικρογραφία της μεταβιομηχανικής αγροτικής περιόδου όλης της Ελλάδας, μιας Ελλάδας που χτυπήθηκε από την Ευρωπαϊκή αγορά αποδυναμώνοντας τους πιο δυνατούς της τομείς της που ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Μία χώρα που στο όνομα της ανάπτυξης, χωρίς βιομηχανική σταθερή πορεία με υπερτονισμένο το μοντέλο των υπηρεσιών (παράλληλα με τα οικονομικά σκάνδαλα της κάθε κυβέρνησης) είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να αποδυναμωθεί και να σέρνεται σήμερα μέσα στην οικονομική κρίση.
Ο Ασπρόπυργος βρίσκεται στον αττικό κάμπο που λέγεται Θριάσιο πεδίο, τέσσερα χιλιόμετρα από την πόλη της Ελευσίνας, όπου ήταν ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας όπου συνέβαινε η μύηση των Ελευσινίων μυστηρίων.
Στην Ελευσίνα λατρευόταν η θεά Δήμητρα, η κόρη της Περσεφόνη και η καλλιέργεια του σταριού.
Στην Ελευσίνα, κατά την άποψη μου κατοικούσε η «ιερατική Δήμητρα» ενώ στον Ασπρόπυργο η «αγροτική Δήμητρα».
Το στάρι καλλιεργούνταν στην περιοχή της κοιλάδας του Θριασίου πεδίου από την αρχαιότητα, ήταν ο σιτοβολώνας ολόκληρης της Αττικής.
Στην περιοχή ανατολικά της Ελευσίνας άρχισε να σχηματίζεται ένας οικισμός, το χωριό Καλύβια, σταδιακά διαμορφώθηκε σε πόλη και ονομάστηκε Ασπρόπυργος.
Ήταν μία αυτόνομη «οικονομικά» γεωργική και κτηνοτροφική πόλη που κατά τη γερμανική κατοχή, στη διάρκεια του 2ο παγκοσμίου πολέμου, έθρεψε αποκλειστικά με τα αγροτικά της προϊόντα την Αθήνα που μαστίζονταν από πείνα.
Μετά τον πόλεμο συνεχίστηκε έντονα η ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας με τη δημιουργία αρκετών συνεταιρισμών.
Παράλληλα όμως το 1950 και 1960 άρχισε το Θριάσιο πεδίο να αναπτύσσεται βίαια βιομηχανικά για να καταλήξει να γίνει η πιο μεγάλη και σημαντική βιομηχανική ζώνη της Ελλάδας.
Μεγάλα τμήματα της αγροτικής γης του Ασπροπύργου μπαζώθηκαν. Το Διυλιστήριο αποξήρανε τη μία από τις δύο ιερές λίμνες, των «Ρειτών» (τη λίμνη της θεάς Δήμητρας).
Είναι αξιοσημείωτο ότι ενώ η πόλη του Ασπροπύργου στο όνομα της «ανάπτυξης» άρχισε να περικυκλώνεται από βιομηχανίες και βιοτεχνίες, μία ομάδα γεωργών και κτηνοτρόφων αρνιόταν πεισματικά να αφήσει την αυτονομία της γεωργικής εργασίας και να δουλέψει στα εργοστάσια της περιοχής.
Σταδιακά όμως η κτηνοτροφία σχεδόν εξαφανίστηκε, ενώ η γεωργία μειώθηκε σημαντικά.
Παρόλα αυτά, οι γεωργοί που είχαν απομείνει συνέχισαν να καλλιεργούν τη γη αντιστεκόμενοι στο σχέδιο της κάθε κυβέρνησης να μετατραπεί όλο το Θριάσιο πεδίο σε καθαρά βιομηχανική ζώνη.
Σήμερα όμως, ενόψει της παγκόσμιας κρίσης, εταιρείες και εργοστάσια στο Θριάσιο πεδίο άρχισαν να κλείνουν. Πολλοί από τους κάτοικους που δούλευαν σε αυτά επέστρεψαν στην καλλιέργεια της γης και το δυναμικό άλλαξε αποτελείται πλέον από επιστήμονες, εκπαιδευτικούς, τεχνίτες, οι οποίοι καλλιεργούν με αυξημένη οικολογική συνείδηση, αντιστεκόμενοι στην καταστροφή του περιβάλλοντος και ότι έχει απομείνει από το φυσικό πλούτο της περιοχής.
Tο εν εξελίξει καλλιτεχνικό project:
1η Φάση, 2016
Ήρθα σε επαφή με την ομάδα των καλλιεργητών, παλαιών και νέων.
Στόχος μου ήταν η δυνατότητα δημιουργίας μίας κοινής πλατφόρμας όπου η αγροτική καλλιέργεια και η τέχνη να συνομιλήσουν.
Πήρα συνεντεύξεις από παλαιούς αγρότες ηλικίας μέχρι 108 ετών, και από νέους αγρότες (πολλοί από αυτούς επιστήμονες) που καλλιεργούν με έντονη οικολογική συνείδηση.
Ήρθα σε επαφή επίσης με αρκετούς μετανάστες που δουλεύουν στα κτήματα των αγροτών και ανταλλάξαμε πληροφορίες για τον τόπο τους και την καλλιέργεια στην πατρική γη τους. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν η δημιουργία βίντεο που χαρτογραφεί με μαρτυρίες και φωτογραφικό υλικό την αγροτική ζωή των τελευταίων 100 χρόνων του Ασπροπύργου.
Επίσης δημιουργήθηκε μία σειρά από πέντε site specific performances στις οποίες οι θεατές οδηγούμενοι στα αγροτικά μονοπάτια βίωσαν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τη γεωγραφική ιδιαιτερότητα της περιοχή και τους μύθους της.
Οδήγησα τους θεατές σε αγροτικές καλλιέργειες και εκεί συναντήσαμε παλιές αγρότισσες που δούλευαν συλλέγοντας αγροτικά προϊόντα και τραγουδούσαν αγροτικά τραγούδια στην ελληνική και αρβανίτικη γλώσσα.
Η αρβανίτικη γλώσσα είναι προφορική και ήταν η γλώσσα που επικρατούσε στην περιοχή σχεδόν μέχρι το 1940, σήμερα εξαφανίζεται μια και είναι λιγοστοί οι κάτοικοι που την ξέρουν και τη μιλούν.
Στην πορεία του δρώμενου οι θεατές συμμετείχαν στη συγκομιδή των γεωργικών προϊόντων με τα χέρια τους, στο πλύσιμο τους σε μία στέρνα της περιοχής. Τέλος όλοι συμμετείχαν στην προετοιμασία του υπαίθριο δείπνου, που είχε μία μυστικιστική διάσταση.
Στο τελευταίο μέρος του έργου προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ με τις μαρτυρίες των παλαιών και νέων αγροτών που αφορούσαν την προσωπική τους ιστορία, σε σχέση με την αγροτική καλλιέργεια και τέλος την αλλαγή της αγροτικής περιοχής σε βιομηχανική και μεταβιομηχανική.
PLATFORMS 2018
Στις 20 Μαΐου στα πλαίσια του project Platforms 2018 παρουσίασα την performance «Ίχνη γης», όπου συμμετείχε η ομάδα από αγρότισσες του Ασπρόπυργου, οι κυρίες Κούλα Λιόση, Κατίνα Νερούτσου, Μαίρη Αβραάμ και Μαρία Καψάλα.
Ίχνη γης
O στόχος της δράσης ήταν να μεταφέρει το βίωμα της ένωσης με τη γη όχι μέσα σε ένα αγροτικό τοπίο αλλά μέσα σε μία διεθνή εικαστική πλατφόρμα.
Οι παραδοσιακές αγρότισσες από τον Ασπρόπυργο συμμετείχαν στη δράση κουβαλώντας με την παρουσία τους και με το αρβανίτικο τραγούδι που τραγούδησαν ένα αρχέγονο βίωμα της γης.
Πρόκειται για μία τελετουργία που δημιούργησε γέφυρες μεταξύ της σύγχρονης εικαστικής τέχνης και της αγροτικής κοινότητας του Ασπροπύργου.
Η κοινότητα αυτή λειτουργεί ως ένα συλλογικό όν που επαναπροσδιορίζει τον εαυτό της κρατώντας ζωντανό τον δεσμό των μελών της και ευέλικτα αγκαλιάζει νέες μορφές έκφρασης και επικοινωνίας.
Το project Μεταβιομηχανικά αγροτικά μονοπάτια συνεχίζεται…
Αιμιλία Μπουρίτη