Αντιγόνη Καββαθά, Tapetum Lucidum

 Είναι τέτοιος ο τρόπος σκέψης μας – βρίσκουμε την ομορφιά όχι μόνο στα πράγματα καθεαυτά αλλά και στα μοτίβα των σκιών τους, στο φως και στο σκοτάδι που το ένα πάνω στο άλλο δημιουργούν.

                                                                                                                Junichiro Tanizaki

Είναι σχεδόν αδύνατο μπροστά στον επιβλητικό, φυτικό ως επί το πλείστον, κόσμο των σκιών της Αντιγόνης Καββαθά να μη σταθείς με δέος.

Ο τίτλος της έκθεσης, Tapetum Lucidum, σε προδιαθέτει να ‘δεις’ (σ)το σκοτάδι με το φυσικό πλεονέκτημα των νυκτόβιων ζώων, που ζουν και δρουν σε αυτό όπως ακριβώς τα υπόλοιπα ζώα και ο άνθρωπος την ημέρα. Τα ίδια τα έργα άλλωστε καταφέρνουν να λειτουργούν ως μία ‘φωτεινή ταπισερί’ – tapetum lucidum.

Η βλάστηση που σχεδιάζει η Αντιγόνη Καββαθά είναι πραγματική και οικεία. Η οργιώδης, πυκνή και εμμονική αποτύπωσή της ωστόσο δημιουργούν μια αίσθηση μεταφυσική, αδιόρατης απειλής και εκλωβισμού.

Είναι ένας μυστηριώδης κόσμος αυτός των σκιών, εκεί όπου το ημίφως δεν είναι ικανό να συντηρεί τις αυταπάτες της παντογνωσίας και παντοδυναμίας που τρέφει ο άνθρωπος – αυτός που εξισώνει το φως με την γνώση, την αλήθεια, την ελπίδα.

Είναι ταυτόχρονα και ένας χρόνος αυτός των σκιών, εσωτερικότητας και ενδοσκόπησης, διεργασιών που δύναται να φέρουν τα πράγματα σε σωστότερες διαστάσεις εφόσον οδηγούν στην αυτογνωσία…

Η έκθεση παρουσιάζεται στην γκαλερί Έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου μέχρι και τις 9 Ιανουαρίου 2016.

Η Αντιγόνη Καββαθά μίλησε στην Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη.

Ε.Ζ. Πώς θα ορίζατε την εικαστική σας ταυτότητα;

Α.Κ. Δεν επιδιώκω συγκεκριμένη εικαστική ταυτότητα. Χρειάζομαι την ελευθερία να αναδιαμορφώνω διαρκώς τις θέσεις, απόψεις, τη στάση μου απέναντι στα εικαστικά και άλλα ζητήματα στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ό,τι συμβαίνει γύρω μου αισθάνομαι ότι με αφορά και συχνά είναι εφαλτήριο για το έργο μου.

E.Z. Γιατί έχετε αποκλείσει το χρώμα από τη δουλειά σας;

A.Κ. Δεν το έχω αποκλείσει καθόλου. Έχω δουλέψει πολύ χρώμα στην καριέρα μου. Οι δάσκαλοί μου πάντα ισχυριζόταν ότι είναι και το ισχυρό μου σημείο.

Δούλεψα πολύ για να κάνω και το σχέδιο ισχυρό μου σημείο. Όποτε το θέμα που διαπραγματεύομαι απαιτεί χρώμα, το χρησιμοποιώ.

Άλλωστε στο ασπρόμαυρο υπάρχει συχνά το χρώμα. Μεταφράζεται και αποδίδεται με τις διαφορετικές διαβαθμίσεις του γκρίζου. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να «βλέπει» κανείς το χρώμα, για να είναι σε θέση να το μεταφράσει σε τόνους του γκρίζου.

E.Z. Στην έκθεση Tapetum Lucidum εξυμνείτε το σκοτάδι και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα που αυτό προσδίδει στα πράγματα. Ποια ανάγκη σας ώθησε να στραφείτε στο σκοτάδι στην εποχή της αποθέωσης του φωτός και της απόλυτης έκθεσης;

Α.Κ. Γιατί είναι εποχή της αποθέωσης του φωτός και της απόλυτης έκθεσης; Πάντοτε ζούμε και το φως και το σκοτάδι με την ίδια πιθανά ένταση.

Τα δύο μεγάλα έργα της έκθεσης είναι σκιές – φαντάσματα ενός φυτικού βασιλείου που δημιουργούνται στο σκοτάδι, από το φως και έχουν δουλευτεί νύχτα. Το φώς διατηρεί σημαντικό ρόλο σε όλη μου τη δουλειά. Είναι ο αυτουργός στη δημιουργία των σκιών στις οποίες διαρκώς επανέρχομαι.

Ε.Ζ. Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τη σύγχρονη ελληνική εικαστική σκηνή;

Α.Κ. Η Ελλάδα έχει πολλούς σοβαρούς, άρτιους τεχνικά και καλούς καλλιτέχνες.

Ατυχώς δεν έχει αρκούντως καλλιεργημένους ή εκτεθειμένους στα εικαστικά πολιτικούς και οικονομολόγους για να το αντιληφθούν αυτό και να το εκτιμήσουν. Κατ’ επέκτασιν και να το υποστηρίξουν.

Έχουμε δει πολιτικές πολλών χωρών: Αμερικής, Γερμανίας, Ισπανίας, Τουρκίας πρόσφατα κ.λπ. να έχουν δει την σύγχρονη τέχνη σαν εξαγώγιμο είδος και είδος τουριστικού ενδιαφέροντος. Γι’ αυτούς η τέχνη «πουλάει». Για μας πουλάει μόνο το «λίγο κρασί, λίγο θάλασσα…», άντε και η Ακρόπολη των Αθηνών.

Ως εκ τούτου, το να «υπάρχουν» διεθνώς Έλληνες καλλιτέχνες, συμβαίνει τελείως συγκυριακά και κατά κανόνα από δική τους πρωτοβουλία.

Ε.Ζ. Πιστεύετε πως η τέχνη απευθύνεται σε όλους ή πρόκειται για ένα προνόμιο μιας πνευματικής και οικονομικής ελίτ που μπορεί να την προσεγγίσει με κάθε τρόπο;

Α.Κ. Σαφώς η τέχνη απευθύνεται και πρέπει να απευθύνεται σε όλους. Σαφώς επίσης τα παιδιά «πνευματικών» γονιών είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις διάφορες μορφές τέχνης. Είναι στην προνομιακή θέση, ως εκ τούτου, να τις εκτιμούν και να τις χαίρονται. Δεν βλέπω την οικονομική ελίτ και τους γόνους της να προσεγγίζουν ιδιαίτερα την τέχνη και να εμβαθύνουν σε αυτήν. Έχουν εκ των πραγμάτων την αγοραστική δυνατότητα και αποκτούν συχνά γνήσια έργα τέχνης.

E.Z. Έχω συχνά την αίσθηση πως η σύγχρονη τέχνη έχει χάσει τον προσανατολισμό της και την επαφή με την εποχή της και κυρίως με το κοινό. Εσείς τι πιστεύετε σχετικά;

Α.Κ. Καθόλου δεν χάνουν τον προσανατολισμό τους και τον προβληματισμό τους η σύγχρονη τέχνη και οι καλλιτέχνες της εν συνόλω. Οι κακές και οι φωτεινές εξαιρέσεις πάντα θα υπάρχουν, εννοείται.

Αυτοί που χάνουν τον προσανατολισμό τους ή που για προσωπικούς ή άλλους λόγους προωθούν πράγματα εκτός τόπου, χρόνου και συχνά αμφιβόλου ποιότητας, είναι κάποιοι πάτρωνες των τεχνών.

Όσο για το κοινό, έχει πάντοτε τις προτιμήσεις του, ανάλογα με τα ταλέντα του, το μορφωτικό του επίπεδο και το βαθμό της έκθεσής του στην τέχνη. Σίγουρα σε περιόδους οικονομικού μαρασμού οι προτεραιότητές πολλών δεν είναι απαραίτητα οι τέχνες αλλά η επιβίωση.

Ε.Ζ. Ποιος είναι σε θέση πιστεύετε να αξιολογεί και να κρίνει σήμερα με τρόπο εμπεριστατωμένο τη σύγχρονη τέχνη; ένας τέτοιος κριτικός λόγος υπάρχει ή απουσιάζει από τα εικαστικά πράγματα;

A.Κ. Αρκετός κόσμος είναι σε θέση να αξιολογεί και να κρίνει τη σύγχρονη τέχνη, και διαισθητικά και συχνά απόλυτα εμπεριστατωμένα. Ιδιωτικά, μεταξύ συναδέλφων, το κάνουμε όλη την ώρα. Για κάποιο λόγο, δημόσια αποφεύγεται η κριτική, ιδιαίτερα η κακή κριτική. Κυρίως όταν πρόκειται για καλλιτέχνες εν ζωή. Δεν ξέρω αν αυτό έχει πηγή την ανασφάλεια πολλών Ιστορικών της Τέχνης, εφ’ όσον ο καλλιτέχνης προτείνει κάτι καινούριο, μη αναγνώσιμο εύκολα, «unclassified». Εκεί έχει ρίσκο. Ίσως πάλι να μην θέλουνε να πικράνουνε κανέναν, είτε καλλιτέχνη είτε συλλέκτη, είτε γκαλερίστα, κάνοντας ουσιαστική κριτική. Η ουσιαστική κριτική δεν είναι μονοσήμαντη. Συχνά θα χρειαστεί να επισημάνει κανείς και τις αδυναμίες ενός έργου ή ενός καλλιτέχνη.

Σε κάποιες χώρες η γνώμη των Ιστορικών και Κριτικών της Τέχνης και τα media παίζουν αποφασιστικό ρόλο και καθορίζουν τις τύχες των καλλιτεχνών, το περιεχόμενο των ιδιωτικών συλλογών τέχνης και των μουσείων, την τοπική αλλά και τη διεθνή αγορά της τέχνης. Εμείς εδώ εισάγουμε την άποψη όλων αυτών με τις συνέπειές της. Θαρρείς πως οι δικοί μας Ιστορικοί είναι ανίσχυροι να προτείνουν, πόσο μάλιστα να εξάγουν άποψη και Έλληνες καλλιτέχνες.

Ε.Ζ. Οι καλλιτέχνες που διακρίνονται και που η δουλειά τους προβάλλεται και προωθείται από συγκεκριμένους μηχανισμούς στον χώρο της τέχνης (επιμελητές, γκαλερί, συλλέκτες, μουσεία…) είναι τελικά εκείνοι που αξίζει να διακριθούν;

Α.Κ. Εννοείται πως όχι πάντα. Λειτουργούν συχνά πολιτικοοικονομικά κριτήρια, αλλά και φύλου, καταγωγής κ.λπ.

Ε.Ζ. Αναφερθήκατε σε πάτρωνες των τεχνών και σε αμφιβόλου ποιότητας επιλογές, αλλά και σε παράγοντες πολιτικοοικονομικούς και άλλους που λειτουργούν στον χώρο της τέχνης.

Ποια είναι η ευθύνη των καλλιτεχνών αλλά και των ανθρώπων της τέχνης γενικότερα απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα;

Α.Κ. Να ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι τόσο οι καλλιτέχνες, όσο και οι άνθρωποι της τέχνης αγωνίζονται να επιβιώσουν, καλλιτεχνικά και αλλιώς, ιδιαίτερα στις μέρες μας.

Η ευθύνη των καλλιτεχνών αρχίζει από το σημείο της μίμησης και αναπαραγωγής συγκεκριμένων «στυλ» που «πουλάνε» σε συγκεκριμένους συλλέκτες, σε διεθνείς και Ελληνικές αγορές. Όταν δεν αφήνονται να αναπτύξουν και να προτείνουν το καθαρά προσωπικό τους στυλ και ακόμη και αν το κάνουν, έχει κύρια μια έντονη διάθεση για πρωτοτυπία και για το κακώς εννοούμενα σύγχρονο.

Η ευθύνη των ανθρώπων της τέχνης είναι όταν διαβλέπουν, ενισχύουν και προωθούν αυτές τις τάσεις, αναζητώντας υλικό για οργανώσεις με κύριο η μόνο κριτήριο το ποιος ή τι «εντάσσεται», όχι ειλικρινώς προτείνοντας. Όταν η μορφή και η φιλολογία γύρω από το έργο τέχνης βαρύνουν περισσότερο από την ποιότητα – όταν μιλάμε για οπτικές τέχνες πάντα.

Για μένα η ποιότητα ενός έργου δικαιολογεί και κατοχυρώνει τον λόγο και τον τρόπο που έγινε, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, το μέγεθός του, την ιστορία πίσω του.

Η ευθύνη των εκάστοτε κυβερνώντων δεν υπάρχει. Ήταν παραδοσιακά και επιμένουν να είναι απόντες. Αφήνουν το παιχνίδι στην ιδιωτική πρωτοβουλία και το χώρο στη μοίρα του. Υποθέτω πως πιστεύουν ότι μετά τον Φειδία δεν υπάρχει Τέχνη.

Ε.Ζ. Ποιες είναι οι προσδοκίες σας σχετικά με την υποδοχή και την πορεία της δουλειάς σας στη συγκεκριμένη χωροχρονική συνθήκη τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό;

Α.Κ. Εκ χαρακτήρος δεν τρέφω αυταπάτες. Συμβαίνουν πράγματα από την δουλειά μου και την παρουσία μου 36 ετών στο χώρο της τέχνης. Χαίρομαι σήμερα την ιδιαίτερα καλή αποδοχή της δουλειάς μου από συναδέλφους, φίλους, επαΐοντες αλλά και απλούς φίλους της τέχνης, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και εθνικότητας.

Ε.Ζ. Τι μπορεί να σας εμπνέει σήμερα;

Α.Κ. Είναι αναπόφευκτο να μείνει κανείς ανεπηρέαστος από τα συγκλονιστικά γεγονότα των ημερών μας. Οπότε θεματολογικά περνάνε και στη δική μου ζωή και δουλειά.

 

Αντιγόνη Καββαθά

https://antigonikavvatha.wordpress.com

Αντιγόνη Καββαθά, TAPETUM LUCIDUM, Έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου

http://www.ekfrasi-art.gr/main/index.php/el/exhibitions/current-exhibition