Ex_posure

Interviews / News

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ, “2291”

THERE IS NO SEA WITHOUT A LAND

THERE IS NO LAND WITHOUT A SEA

(«Δεν υπάρχει θάλασσα χωρίς στεριά»)

(«Δεν υπάρχει στεριά χωρίς θάλασσα»)

Αυτές οι φράσεις αποτελούν την νέα εγκατάσταση neon που παρουσιάζει ο Βασίλης Μπαλάσκας στον κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Η εγκατάσταση αποτελεί μέρος ενός γενικότερου project με τίτλο ”2291”, το οποίο επιχειρεί μία ποιητική ανάγνωση της επετείου της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Το έργο προτείνει μία περισσότερο στοχαστική ή ακόμα και αισιόδοξη προσέγγιση του ιστορικού τραύματος και πλαισιώνεται από δίγλωσση έκδοση, δύο δράσεις-εργαστήρια, συμβουλευτική υποστήριξη προς νέους καλλιτέχνες, ιστότοπο και διεθνή ημερίδα με συνδιοργανωτή το Πανεπιστήμιο του Kingston (Λονδίνο).

Ο Βασίλης Μπαλάσκας μας μίλησε για νέο αυτό project.

Ε.Ζ. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε στον κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης η νέα σας εγκατάσταση, μία εγκατάσταση neon, η οποία αποτελεί τον κεντρικό άξονα του διατομεακού project “2291”.

Το project “2291” επιχειρεί μία νέα ανάγνωση ενός ιστορικού γεγονότος, της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά και τη διαχείριση του ιστορικού συλλογικού τραύματος που άφησε.

Μιλήστε μας για τη σημασία και την αξία της επιλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ως χώρου φιλοξενίας, υλοποίησης και ανάδειξης του project.

Β.Μπ. Ο κήπος του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης προτάθηκε από τους υπεύθυνους του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» και εξαρχής κινητοποίησε τόσο το δικό μου ενδιαφέρον όσο και το ενδιαφέρον των ανθρώπων της Ergon-Culture που παρήγαγαν το project. Πρώτα πρώτα, το μουσείο βρίσκεται σε ένα πολύ κομβικό σημείο της Θεσσαλονίκης, σε μία κεντρική διασταύρωση από την οποία περνάνε καθημερινά δεκάδες χιλιάδες πεζοί, αυτοκινητιστές και ποδηλάτες. Επίσης, είναι ένα κομμάτι της πόλης που προσελκύει τόσο Θεσσαλονικείς όσο και τουρίστες, οι οποίοι – κατά πάσα πιθανότητα – θα ακούσουν για πρώτη φορά για τη Μικρασιατική Καταστροφή μέσα από το “2291”. Το Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής πόλης, ακριβώς έξω από τα τείχη – δηλαδή, σε ένα σημείο μετακινήσεων, συναντήσεων και ανταλλαγών για αιώνες. Επιπλέον, μερικές εκατοντάδες μέτρα από το χώρο που έχει εγκατασταθεί το έργο βρίσκεται η θάλασσα, αλλά και η τοποθεσία της «Εκκλησιαστικής σκάλας», που υπήρξε το αρχαιότερο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Η έννοια της διαρκούς μετακίνησης μεταξύ στεριάς και θάλασσας βρίσκεται στο επίκεντρο των δύο φράσεων της εγκατάστασης νέον: “THERE IS NO SEAWITHOUT A LAND” («Δεν υπάρχει θάλασσα χωρίς στεριά») και “THERE IS NO LANDWITHOUT A SEA” («Δεν υπάρχει στεριά χωρίς θάλασσα»). Οπότε, όλα αυτά τα στοιχεία μαζί έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο και για την υλοποίηση και για την ανάδειξη του project στο συγκεκριμένο χώρο. Και, φυσικά, το ίδιο το μουσείο φιλοξενεί στις συλλογές του εξαιρετικά ενδιαφέροντα αντικείμενα που αφορούν όλα τα παραπάνω: τις μετακινήσεις των ανθρώπων μεταξύ στεριάς και θάλασσας σε διάφορους ιστορικούς κύκλους, την μετανάστευση, τον πόλεμο και την προσφυγιά.

 

Ε.Ζ. Δύο δράσεις-εργαστήρια υλοποιήθηκαν, στις 21 & 22 Ιουλίου, στο πλάσιο του project “2291”. Η πρώτη με τη συμμετοχή νέων ανθρώπων και η δεύτερη με τη συμμετοχή ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας (65+).

Ποιο υπήρξε το περιεχόμενο, ο ρόλος αλλά και οι στόχοι των δράσεων-εργαστηρίων;

Β.Μπ. Οι δύο δράσεις υπήρξαν εξαρχής ένα πολύ βασικό κομμάτι του project, όχι μόνον στο πλαίσιο του στόχου μας να ανοιχτεί το “2291” σε ένα ευρύ κοινό, αλλά και προκειμένου να τονιστεί ο εννοιολογικός προσανατολισμός του προς το μέλλον. Άλλωστε και ο ίδιος ο τίτλος του project δείχνει προς αυτήν την κατεύθυνση μέσα από την αντιστροφή των ψηφίων της χρονολογίας της Μικρασιατικής Καταστροφής που δημιουργεί την «τυχαία» και φανταστική χρονολογία 2291. Με αυτήν ακριβώς τη λογική, η δράση με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ακολουθούσε τη δράση-εργαστήριο με τους νεότερους, προκειμένου οι μεγαλύτεροι να εκτεθούν όσο το δυνατόν περισσότερο στην οπτική των νέων μέσα από την χρησιμοποίηση του υλικού που προέκυψε στο πρώτο εργαστήριο.

Και οι δύο δράσεις είχαν έναν έντονα πειραματικό χαρακτήρα, γιατί συνδύαζαν διάφορα στοιχεία: μία παρουσίαση της προηγούμενης δουλειάς μου σε διάλογο με τη νέα εγκατάσταση νέον, μία εναλλακτική ξενάγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, μία παρουσίαση της έρευνας που υποστήριξε το project και, τέλος, κάποια πιο διαδραστικά στοιχεία μέσα από μία αφαιρετική και ποιητική χρήση της γλώσσας, η οποία βρίσκεται και στο επίκεντρο της εγκατάστασης νέον. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και σημαντική ήταν για μένα η διασύνδεση της εγκατάστασης με επιλεγμένα αρχαιολογικά εκθέματα του μουσείου που αφορούν τον πόλεμο, τη θάλασσα και την μετανάστευση. Έτσι, η εναλλακτική ξενάγηση που προσέφεραν οι δύο δράσεις προσέγγισε, τελικά, με μια διαφορετική ματιά τόσο τη συνεισφορά που μπορεί να έχει στη σκέψη του σήμερα ένα αντικείμενο χιλιάδων ετών, αλλά και ένα αντικείμενο που κατασκευάστηκε πριν από λίγες μόλις εβδομάδες.

“2291”, Βασίλης Μπαλάσκας, από τις Δράσεις, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Project στο πλαίσιο του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του ΥΠΠΟΑ (2022)Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Ergon-Culture
Orientation: 1

Ε.Ζ. Τι αποκομίσατε από την υλοποίηση των δράσεων-εργαστηρίων αυτών; Τι προσέφερε σε εσάς προσωπικά αλλά και στο υλικό του project η επαφή, η διάδραση και η συζήτηση με τους συμμετέχοντες;

Β.Μπ. Καταρχάς, αποκόμισα τη χαρά που έχω πάντα όταν βρίσκομαι σε έναν χώρο επαφής και ανταλλαγής με ένα κοινό, είτε αυτό είναι το αμφιθέατρο ή τα στούντιο του πανεπιστημίου, είτε είναι ο χώρος ενός μουσείου ή ένας άλλος δημόσιος χώρος. Ήταν κάτι που δεν είχα κάνει στην Ελλάδα για αρκετά χρόνια και λόγω της πανδημίας. Επίσης, ο πειραματικός χαρακτήρας των δράσεων και το πόσο πολύ «πέρασαν», τελικά, στους συμμετέχοντες ήταν μία επιβεβαίωση της ανάγκης να εξελίσσουμε διαρκώς τα μέσα επικοινωνίας μας με το κοινό της σύγχρονης τέχνης. Αυτό, βέβαια, ισχύει και ευρύτερα, καθώς αφορά και τα μέσα που χρησιμοποιούν η μουσειολογία και η επιμελητική πρακτική ανεξάρτητα από το είδος της τέχνης και την περίοδο που πραγματεύονται. Αυτά είναι θέματα που με ενδιαφέρουν πολύ τα τελευταία χρόνια, γι’ αυτό και ένα από τα πιο πρόσφατα βιβλία μου, το ‘Institution as Praxis: New Curatorial Directions for Collaborative Research’ (Sternberg Press, 2020) εστιάζει στις συνεργατικές μορφές επιμελητικής και διακαλλιτεχνικής έρευνας. Μπορώ να πω ότι με εξέπληξε ιδιαίτερα ευχάριστα το πόσο έτοιμο ήταν το κοινό να αγκαλιάσει κάτι που ξέφευγε από την πεπατημένη. Και με δεδομένο ότι και τις δύο δράσεις παρακολούθησαν και αρκετοί επιμελητές και αρχαιολόγοι από το Αρχαιολογικό Μουσείο, η ικανοποίησή μου ήταν ακόμα μεγαλύτερη.

“2291”, Βασίλης Μπαλάσκας, από τις Δράσεις, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Project στο πλαίσιο του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του ΥΠΠΟΑ (2022)Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Ergon-Culture
Orientation: 1

Ε.Ζ. Είναι γεγονός πως η σύγχρονη τέχνη δυσκολεύεται να προσεγγίσει το κοινό εκείνο που δεν έχει την κατάρτιση και το άμεσο ενδιαφέρον για αυτή. Ας επικεντρωθούμε στη σύγχρονη τέχνη που εγκαθίσταται στον δημόσιο χώρο.

Θα πρέπει να απασχολεί τον καλλιτέχνη αλλά και τους ειδικούς, που πλαισιώνουν και στηρίζουν την ένταξή ενός έργου σύγχρονης τέχνης στο δημόσιο χώρο, το ευρύτερο κοινό; Αν ναι, για ποιους λόγους και σε ποιον βαθμό;

Β.Μπ. Νομίζω ότι πάντα πρέπει να απασχολεί και τον καλλιτέχνη και το μουσείο η ένταξη ενός έργου τέχνης – σύγχρονης ή μη – στο δημόσιο χώρο. Ειδικά δε όταν μιλάμε για ιδρύματα που λαμβάνουν δημόσια χρηματοδότηση, αυτό πρέπει να είναι μέρος της αποστολής τους και της εν γένει φιλοσοφίας τους ούτως ή άλλως. Ωστόσο, κανένα έργο δεν μπορεί να αγγίξει όλα τα κοινά. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Επιπλέον, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε πάντα ποια είναι τα «παράθυρα ευκαιρίας» που μας δίνει ο κάθε δημόσιος χώρος σε σχέση με το ποιοι άνθρωποι θα μπορούσαν να δουν ένα έργο, ποια περίοδο του χρόνου, ποιες ώρες της ημέρας, ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, κλπ. Και, τέλος, η προσέγγισή μας θα πρέπει να προσαρμόζεται και στο εάν ένα έργο αποτελεί μία μόνιμη ή προσωρινή παρέμβαση στον ιστό της πόλης. Στην περίπτωση του “2291” έχουμε να κάνουμε με ένα έργο που εκτίθεται προσωρινά στο δημόσιο χώρο, μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου 2022. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους το project περιλαμβάνει μία σειρά από στοιχεία πέρα από την εγκατάσταση νέον – τις δύο δράσεις, μία δίγλωσση έκδοση που διατίθεται δωρεάν στο κοινό, συμβουλευτική υποστήριξη προς τους νέους καλλιτέχνες και επιμελητές που συμμετείχαν στην πρώτη δράση, έναν ιστότοπο με πολλά στοιχεία έρευνας και την έκδοση σε ψηφιακή μορφή, καθώς και μία διεθνή ημερίδα που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά τον Σεπτέμβριο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Kingston.

www.2291.gr

www.billbalaskas.com