Ex_posure

Interviews

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, “ΧΩΡΙΣ…”

Η Σοφία Παπαδοπούλου αποφοίτησε πρόσφατα από την ΑΣΚΤ της Αθήνας.

Η ενότητα των έργων της πτυχιακής της με τον τίτλο «Χωρίς…» που παρουσίασε τον Ιούνιο υπήρξε άρτια και υποδειγματική, μία ζωγραφική ανάσα στην κυριευμένη από το πληθωρικό και εξεζητημένο κομμάτι της Documenta 14 που είδαμε στην ΑΣΚΤ.

Ανήκει στο νέο αίμα της εικαστικής σκηνής της χώρας μας και είναι ένας άνθρωπος με έντονες ανησυχίες και ενεργητικότητα, που όχι μόνο παρακολουθεί αλλά και συμμετέχει στο εικαστικό γίγνεσθαι με επιμονή και συνέπεια αλλά και με πνεύμα συναδελφικότητας που ξεχωρίζει. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η Σοφία Παπαδοπούλου μίλησε στην Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη.

Θα ήθελες αρχικά να μας μιλήσεις για την ενότητα των έργων που αποτέλεσαν την Πτυχιακή Εργασία σου με τον τίτλο «Χωρίς…»;

Ο τίτλος της ενότητας των έργων και το κείμενο που τη συνοδεύει δηλώνουν πως τόσο η θεματική τους όσο και η ίδια η δημιουργική διαδικασία έχουν στοιχεία προσωπικά, βιωματικά που μαρτυρούν μια πρόθεση ενδοσκόπησης και εσωτερικής αναζήτησης…

“Χωρίς…” προκύπτει από την οικειοποίηση του τίτλου από το ομώνυμο βιβλίο του Σάμουελ Μπέκετ που πραγματεύεται –με μια σχεδόν μηχανική κίνηση- την υπαρξιακή του αγωνία, μέσα από την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της εποχής του. Ένας διάλογος, μια διαδρομή αναζήτησης στο βάθος της ανθρώπινης συνείδησης για την αντιμετώπιση του εγώ.

Η ενότητα αποτελείται από 16 έργα και διερευνά τις διαπροσωπικές σχέσεις, την έννοια της σχέσης δεσμού και τα συναισθήματα. Τις εμπειρίες και τις σχέσεις στην παιδική ηλικία που επηρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη του ατόμου σε όλη του τη ζωή. Τις επιβαλλόμενες ηθικές αξίες και τη συναισθηματική αποστασιοποίηση των γονιών. Μια ανασκαφή στα κρυφά, ψυχικά, προσωπικά τραύματα που πηγάζουν από την παιδική ηλικία…

Μέσα από αυτήν την αφήγηση βρέθηκα σε μια διαδικασία αναζήτησης της ταυτότητας μου και αναγνώρισης συναισθημάτων όπως φόβος, εγκατάλειψη, απόρριψη, απώλεια, μοναξιά, επιθυμία και αυτοεκτίμηση.

Οι οικογένειες εργάζονται ανελλιπώς για την καθυπόταξη του παιδιού, πρώτα στις δικές τους αποφάσεις και μετά των κοινωνικών προτύπων που συγγενεύουν.

Οι κοινωνίες οργανώνονται πάνω στο αυταρχικό οικογενειακό πρότυπο και η αυταρχική δομή επεκτείνεται στο αυταρχικό κράτος…

Χρησιμοποιώ το κολλάζ σαν τεχνική, διαμελίζω φωτογραφίες που με άγγιξαν συναισθηματικά και τις ανασυνθέτω. Μία διαδικασία που επιφέρει την τελική μου λύτρωση και την ψυχική μου ισορροπία.

Η εικόνα του μακρόκοσμου και μικρόκοσμου που προκύπτει στα έργα μου μέσα από τα υλικά και την τεχνική μου, μου επιτρέπει μια φυγή και μια περιπλάνηση σ΄ ένα φαντασιακό κόσμο… Συνθέσεις που λειτουργούν σαν αφηγήσεις ενός κόσμου που δεν έχει χρόνο, ούτε πραγματικό χώρο και σκιαγραφείται από τα αδιέξοδα του.

Δημιουργώ νέες αφηγήσεις συνδεδεμένες με τη μνήμη, αναζητώ το προσωπικό που υπάγεται στο συλλογικό. Ζωομορφικές αναφορές, μεταφορές, αλληγορίες, δαίμονες που εξωτερικεύονται μέσα από μία άχρονη, άτοπη αφήγηση. Τέρατα που είναι γεννήματα της δικής μου κοινωνικής πραγματικότητας. Οι ήρωες μεταλλάσσονται και αναδημιουργούνται, μεταμορφώνονται σε περσόνες. Σώματα αποδομημένα που βρίσκονται ενώπιο του θεατή αποκαλυπτικά. Το Σώμα που πάσχει και γίνεται ο καμβάς που ενσαρκώνει όλους τους εφιάλτες. Το πάσχον τραυματισμένο σώμα που γίνεται ιερό και βέβηλο, οικείο και άγνωστο.

Μορφή, παρελθόν, τώρα, το ένα διεισδύει στο άλλο.

Παράλληλα θέλω να έρθω σε μία ανοιχτή σε ερμηνείες συνομιλία με το θεατή, με στόχο την ευαισθητοποίηση, την πρόκληση, τον προβληματισμό.

Sofia Papadopoulou, ''Μama'’, 1,90X1,90cm, μικτή τεχνική
« από 4 »

Γιατί επέλεξες τη ζωγραφική ως μέσο εικαστικής έκφρασης και δημιουργίας?

Σκέπτομαι με εικόνες. Δημιουργώ με εικόνες. Ερμηνεύω τον κόσμο, σε μια τροχιά του από τη γέννηση ως το θάνατο. Θέτω ερωτήματα, διερευνώ σχέσεις, αναζητώ την ταυτότητα μου, εκφράζω συναισθήματα, θεραπεύομαι μέσα από τη ζωγραφική.

Είναι ο τρόπος έκφρασης μου, είναι ο τρόπος που προσεγγίζω τη ζωή.

Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης σήμερα?

Ο καλλιτέχνης και εποχή του βρίσκονται σε αμφίδρομη σχέση.

Η σύγχρονη τέχνη αλλάζει κάθε μέρα, συνυπάρχει με την κοινωνία. Έχει μια έντονη κοινωνική και πολιτική διάσταση και όχι πια αισθητική. Έχει ξεφύγει από το εγώ και έχει αρχίσει να ασχολείται με τον “άλλoν”.

Είναι ένα μέσο επικοινωνίας, κάνει κοινωνική κριτική, διερευνά, ευαισθητοποιεί, αφυπνίζει συνειδήσεις.  Η τέχνη είναι ένας δίαυλος για να περνάει μηνύματα με τα ερωτηματικά της στο κοινωνικό σύνολο.

Σε ποιο βαθμό ο καλλιτέχνης έχει την ελευθερία να επιλέγει το περιεχόμενο και τα μέσα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, του έργου του; είναι «αναγκασμένος» να ακολουθεί τάσεις που προβάλλονται, επιβάλλονται και κυριαρχούν από συγκεκριμένους φορείς στον χώρο της τέχνης όπως: μεγάλα μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, επιμελητές, συλλέκτες και από διεθνώς γνωστούς και εμπορικά επιτυχημένους καλλιτέχνες;

Σίγουρο είναι ότι ο καλλιτέχνης επηρεάζεται από τις σύγχρονες τάσεις της εποχής του. Μια εποχή που επιδιώκεται η πρωτοτυπία και η διαφορετικότητα σαν αυτοσκοπός. Νομίζω όμως ότι δεν είναι αναγκασμένος πια και να τις ακολουθεί απόλυτα.

Σήμερα επαναδιαπραγματευόμαστε όλες τις πρωτοπορίες του περασμένου αιώνα, βάζοντας όμως το δικό μας στίγμα, δημιουργούμε κάτι νέο.

Τα εργαλεία, και το περιεχόμενο δεν έχουν πια μεγάλη σημασία όσο ο τρόπος που θα περιγράψει ο καλλιτέχνης τον κόσμο που αντιλαμβάνεται αυτός και θα το μοιραστεί με άλλους. Η διαλεκτική σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και θεατή που είναι αφορμή για ανταλλαγές απόψεων.

Ποια πορεία θα ήθελες να ακολουθήσεις τώρα που ολοκλήρωσες τις σπουδές σου στην ΑΣΚΤ Αθηνών;

Από τη σχολή πήρα σημαντικές γνώσεις που με οδήγησαν σε δρόμους αυτογνωσίας. Έτσι έμαθα να είμαι αληθινή, να δουλεύω σκληρά, να μορφώνομαι συνεχώς και να ερευνώ. Σημασία για μένα έχει μια συνεχής εξέλιξη στη δουλειά μου και στην προσωπικότητα μου.

Στα σχέδια μου είναι ένα μεταπτυχιακό και να συνεχίσω κάποιες ιδέες μου για project που ξεκίνησα στην ΑΣΚΤ.

Είσαι από τους καλλιτέχνες που παρακολουθούν με συνέπεια σημαντικές εικαστικές διοργανώσεις και φουάρ τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ποια έργα σου εντυπώθηκαν από τα τόσα πολλά και σημαντικά που είδες πρόσφατα στην Αθήνα, στο Κάσσελ και στη Βενετία;

Ξεχωριστή παρουσία για μένα στην Μπιενάλε της Βενετίας 2017, που επισκέφτηκα στις αρχές Αυγούστου, ήταν το εθνικό περίπτερο της Νότιας Κορέας.

Η έκθεση με τίτλο “Αντισταθμήσεις: Η πέτρα και το βουνό” εστιάζει στην έννοια της εθνικής ταυτότητας μέσα από τα έργα των Cody Choi και Lee Wan.

Στην πρόσοψη του χώρου ο Choi δημιούργησε μία εγκατάσταση με νέον δανειζόμενος την οπτική ατμόσφαιρα των καζίνο του Λας Βέγκας για να αντικατοπτρίσει το θέαμα του παγκόσμιου καπιταλισμού. Ο ίδιος καλλιτέχνης εξερευνώντας την πολιτιστική ταυτότητα δημιούργησε μια παρωδία του γνωστού γλυπτού του Ροντέν “The Τhinker”. Στην επαναληπτική του ερμηνεία κατασκεύασε το έργο από 2.500 ρολά χαρτιού υγείας και το έβαψε ροζ με 20.000 μπουκάλια από το Αμερικάνικο φάρμακο του στομάχου Pepto-Bismol, απεικονίζοντας την αβεβαιότητα του, καθώς προσπάθησε να “χωνέψει” τη δυτική φιλοσοφία.

Ο Lee Wan δημιούργησε την εγκατάσταση “Κατάλληλη στιγμή” από 668 ρολόγια που ανέγραφαν το όνομα, την ημερομηνία γέννησης και την εθνικότητα διαφόρων ατόμων που συνάντησε και πήρε συνέντευξη. Κάθε ρολόι κινείται με διαφορετικό ρυθμό όπως η ζωή του καθενός και καθορίζεται από το χρονικό διάστημα που κάθε άνθρωπος πρέπει να εργαστεί για να έχει την τροφή του. Χρησιμοποιεί λέξεις κλειδιά όπως κόσμος, άτομο, τροφή, χρόνος, εργασία για να διερευνήσει τις πολύ διαφορετικές οικονομικές συνθήκες των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο. Αμφισβητεί την αξία της ζωής μέσα σε ένα καπιταλιστικό σύστημα. Το αποτέλεσμα είναι μία σουρεαλιστική συλλογή αφηρημένων πορτραίτων που λειτουργούν πολυαισθητικά και δίνουν μία εντυπωσιακή εικόνα της σημερινής παγκόσμιας ανισότητας.

Μία άλλη εγκατάσταση του Lee Wan θέτει το ερώτημα «Ποιά είναι η ατομική ύπαρξη μέσα στη σφαίρα της ιστορίας;» Αναφέρεται στην ιστορία και στην ταυτότητα της Κορέας μέσα από τη συλλογή φωτογραφιών του δημοσιογράφου Kim Ki-moon (1936-2011) που ήρθε στην κατοχή του και αντικειμένων από προσωπικές του συλλογές.

Μιλάει για τις καθοριστικές στιγμές του θορυβώδους 20ου αιώνα της Κορέας:

την ιαπωνική αποικιακή κυριαρχία, τον Κορεατικό πόλεμο, την διαίρεση της Κορεατικής Χερσονήσου, τη δικτατορία της δεκαετίας του ’60 και του ’70, τη Δημοκρατία καθώς και την οικονομική ανάπτυξη. Ο καλλιτέχνης ενδιαφέρεται για τις εικόνες της προπαγάνδας του παρελθόντος όπου η εξουσία έλεγχε τους ανθρώπους.

Η κορεατική κυβέρνηση, τότε, προωθούσε προπαγανδιστικά συνθήματα και εικόνες που υπόσχονταν ένα καλύτερο αύριο ως αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς κάποιου. Ο αμερικανικός τρόπος ζωής που είδε η χώρα στην μεταπολιτική εποχή των αποικιών έγινε παράδειγμα για την Κορέα.

Ο χρόνος πέρασε και τώρα ζούνε αυτό το μέλλον.

Μία μικρή ανάλυση για έργα με ερωτήματα…εθνικές ιστορίες που σχετίζονται με τον υπόλοιπο κόσμο, τη σύγκρουση και την εξάθρωση της ταυτότητας των κρατών του σύγχρονου κόσμου.

Ακόμη θα ήθελα να σταθώ σε μια φανταστική βιντεοεγκατάσταση από το περίπτερο της Νότιας Αφρικής.

Δύο σύγχρονοι καλλιτέχνες, η Candice Breitz και ο Mohau Modisakeng εκπροσωπούν τη Νότια Αφρική στην φετινή Μπιενάλε της Βενετίας. Το κύριο θέμα είναι η έννοια της ελευθερίας της βούλησης μέσα σε ένα πλαίσιο παγκόσμιας περιθωριοποίησης. Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος που γεννιέται και μεγαλώνει σε ένα συγκεκριμένο μέρος.

Η έκθεση προβληματίζει με τις έννοιες του αποκλεισμού, του εκτοπισμού, της μετανάστευσης, της μετανάστευσης και της ξενοφοβίας, που πλήττει μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.

Το έργο του Modisakeng, μια βίντεο εγκατάσταση τριών καναλιών, αρχίζει με το σκοτάδι, σαν τη ζωή. Στη συνέχεια, βλέπουμε φως από τρεις διαφορετικές οθόνες τοποθετημένες σε σχήμα U. Τρεις χαρακτήρες, που κάθε ένας βρίσκεται σε ένα μικρό, λευκό, ξύλινο κωπηλατικό σκάφος, κρατάει συμβολικά σημαντικά αντικείμενα, ένα μαστίγιο, μια ομπρέλα, ένα σκήπτρο.

Κινούνται μέσα στο σκάφος, χειρονομώντας με έναν ηρωικό αγώνα ενάντια σε αόρατες δυνάμεις. Κανένας από αυτούς δεν φοράει παπούτσια.

Η γύμνια των ποδιών τους, μας υπενθυμίζει ότι οι δούλοι στην αποικία του Ακρωτηρίου δεν είχαν παπούτσια, έτσι ώστε να διαφέρουν από τον «ελεύθερο» πληθυσμό. Αν και βρίσκονται σε βάρκες με κουπιά, δεν έχουν κουπιά να κατευθύνουν τα σκάφη τους, ούτε υποθέτουμε τη ζωή τους.

Το Passage (2017) είναι ένα έργο που μιλάει για την δουλεία, ένα εμπόριο που έφερε εργάτες να δουλέψουν στις φυτείες στο Ακρωτήριο. Μέσω αυτής της ιστορικής σχέσης, σχολιάζει τις τρέχουσες μετακινήσεις ανθρώπων που δημιουργήθηκαν από πολιτικές και οικονομικές αναταραχές.

Βλέπουμε τους χαρακτήρες του ως άτομα: Δύο άντρες που φορούν καπέλα και παλτά και μία γυναίκα ντυμένη με λευκό φόρεμα και μαύρο παλτό.

Τα σκάφη γεμίζουν με νερό και τελικά βυθίζονται.

Αν και αγωνίζονται, δεν προσπαθούν να κολυμπήσουν μακριά. Φαίνεται ότι τα όρια του μικρού σκάφους περικλείουν τα όρια της ύπαρξής τους.

Είναι προφανές πως γνωρίζουν ότι το νερό είναι συντριπτικά πιο ισχυρό και ότι οι πράξεις αντίστασής τους είναι σε μεγάλο βαθμό για τη διατήρηση της δικής τους αξιοπρέπειας. Από αυτό το σημείο και μετά η ταινία γυρίζεται στο νερό. Ο χώρος στον οποίο κάθε χαρακτήρας επιπλέει φωτίζεται και το υπόλοιπο παραμένει στο σκοτάδι. Βλέπουμε τις σιλουέτες του κάθε ατόμου να βυθίζονται, χάνοντας τα καπέλα τους, διατηρώντας παράλληλα τα σύμβολα τους.

Αν η εργασία του Modisakeng συνδέει τα παγκόσμια αποικιακά ρεύματα, επικαλούμενος υποσυνείδητες αναμνήσεις με βίαιες υποταγές, υπερωκεάνιες μεταφορές και καταναγκαστική εργασία, η εγκατάσταση επτά καναλιών της Candice Breitz τοποθετεί τη σύγχρονη Νότια Αφρική μέσα σε ένα δίκτυο περιστροφικών ρευμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Άνθρωποι που εκτοπίζονται από τη βία, τον πόλεμο και το περιβαλλοντικό χάος σε επιλεγμένες τοποθεσίες στο χάρτη του κόσμου.

Cody Choi, The Thinker, Korean Pavilion
Photo: Sofia Papadopoulou
« από 7 »