Ex_pose: Olafur Eliasson, Συνέντευξη

Είναι ο καλλιτέχνης που το 2003 μετέτρεψε το turbine hall της Tate Modern σε σε ένα σαγηνευτικό άχρονο ονειρικό σκηνικό πλημμυρισμένο σε ένα πορτοκαλί φως, εγκαθιστώντας στον ψυχρό μεγάλων διαστάσεων χώρο μία ομιχλώδη ατμόσφαιρα, έναν εκτυφλωτικό ‘ήλιο’ στα χρώματα της δύσης και έναν τεράστιο καθρέφτη στην οροφή του. Η επίδραση που είχε το The Weather Project στο κοινό ήταν αυτή που ένα έργο τέχνης πρέπει να έχει: άμεσης, αδιαμεσολάβητης συγκίνησης δίχως να εμπλέκει τον θεατή σε εννοιολογικές περιπέτειες αναζητώντας το νόημα του έργου…

Είναι ο καλλιτέχνης που με τη βοήθεια της επιστήμης και της αρχιτεκτονικής μελετάει και ‘δαμάζει’ τα στοιχεία/φαινόμενα της φύσης και τα ‘μεταφέρει’ είτε στους άσπιλους και αποστειρωμένους χώρους – white cubes- των γκαλερί και των μουσείων είτε σε διάφορες αναπάντεχες τοποθεσίες του αστικού ιστού.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα: η εγκατάσταση Riverbad στο Louisiana Museum of Modern Art, όπου ο Eliasson μετέτρεψε ολόκληρη τη νότια πτέρυγα του μουσείου σε βραχώδη κοίτη ποταμού, το Beauty, ένα τεχνητό ουράνιο τόξο μέσα στους εσωτερικούς χώρους γκαλερί και μουσείων ανά τον κόσμο καθώς και το project Green River στους ποταμούς διαφόρων πόλεων σε Γερμανία, Νορβηγία, Ιαπωνία, Σουηδία, όπου με τη χρήση μιας μη τοξικής μπογιάς έδωσε για λίγο στα νερά τους ένα ιριδίζων πράσινο χρώμα!

Είναι ο καλλιτέχνης ο οποίος συστηματικά δοκιμάζει τα όρια του μέσα με το έξω είτε επεκτείνοντας τις εγκαταστάσεις του έξω από το εσωτερικό των κτιρίων στα οποία τις εκθέτει, είτε και εισβάλοντας μέσα σε αυτά όταν πρόκειται για εγκαταστάσεις εξωτερικού χώρου. Το The Very Large Floor είναι ένα τέτοιο project που έχει υλοποιήσει στο Σάο Πάολο, στο Κάσσελ και στην Καρλσρούη στα πλαίσια του οποίου μία πίστα παγοδρομίου εγκαθίσταται μέσα στο μουσείο και επεκτείνεται και στον εξωτερικό χώρο αυτού.

Είναι ο καλλιτέχνης που απασχολεί στο studio του στο Βερολίνο περίπου εβδομήντα πέντε άτομα, αρχιτέκτονες, μαθηματικούς, ιστορικούς τέχνης, προγραμματιστές, τεχνίτες…

Είναι ο καλλιτέχνης που μαζί με τον μηχανικό Frederik Ottesen ξεκίνησαν το 2012 το Little Sun, ένα κοινωνικό project που αποσκοπεί στο να εφοδιάσει με λάμπες επαναφορτιζόμενες από τον ήλιο πληθυσμούς που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια.

Ο ίδιος έχει πει κατά καιρούς αναφορικά με το έργο του:

«Το ενδιαφέρον μου δεν έγκειται τόσο πολύ στη φύση. Χρειάζομαι ένα μέσο, μία γλώσσα επικοινωνίας, που να καταλαβαίνουν όλοι…»

«Προσπαθώ να επιτύχω κάτι που ενδεχομένως θα προσελκύσει το κοινό, όχι επειδή είναι όμορφο – θα μπορούσε να είναι απαίσιο, ενοχλητικό…»

«Η δουλειά μου εστιάζει κυρίως στο πώς θα αγγίξει τους ανθρώπους με τρόπους που θα έχουν νόημα και θα κάνουν τη διαφορά για αυτούς.»

«Η τέχνη πρέπει να είναι συνδεδεμένη με τον κόσμο παράγοντας μία πραγματικότητα – είναι μία ‘μηχανή πραγματικότητας’ αλλά ταυτόχρονα οφείλει να ασκεί κριτική σε αυτόν και να έχει κοινωνικό προσανατολισμό…»

«Ένα μουσείο θα πρέπει να αμφισβητεί τον τρόπο που βλέπουμε και εμπλεκόμαστε με τα πράγματα και όχι να προσπαθεί να κατασκευάσει και να επιβάλει ένα τέτοιου είδους μοντέλο…»

«Υπάρχουν αρκετές περιοχές των αισθήσεων που δεν οξύνονται αρκετά κυρίως λόγω του τρόπου με τον οποίο η κοινωνία έχει ορίσει και χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο ‘αισθητήριο συστήμα’. Προσπαθώ με τα έργα μου να το αλλάξω αυτό.»

Είναι ο Olafur Eliasson.

Συνέντευξη στην Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη

Ε.Ζ. Η δουλειά σας αποκαλύπτει μια ιδιαίτερη σχέση σας με τη φύση. Πώς θα περιγράφατε τα συναισθήματά σας για τη φύση και πώς την επίδραση που αυτή έχει σε εσάς και στο έργο σας;

Ο.Ε. Αντιλαμβάνομαι τη φύση ως μία κατασκευή, στενά συνυφασμένη με τον πολιτισμό. Όταν κοιτάζουμε τη φύση συχνά έχουμε την τάση να την αντιλαμβανόμαστε ως εικόνα – ένα τοπίο αυτό είναι, μια εικόνα. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το πώς θα μπορέσουμε να δούμε τον κόσμο λιγότερο ως μονολιθικές εικόνες και περισσότερο με όρους κίνησης, εξέλιξης. Η δουλειά μου δεν έχει να κάνει τόσο με τη δημιουργία μιας τεχνητής φύσης ή κατασκευασμένης φύσης αλλά με το να αντιληφθούμε τη σχετικότητα της φύσης και της πραγματικότητας – δεν υπάρχει τίποτα ‘αμετακίνητο’ σχετικά με τη φύση.

Ε.Ζ. Τα στοιχεία της φύσης φαίνεται να κυριαρχούν στην τέχνη σας και τις περισσότερες φορές εμφανίζονται μέσω τεχνητών και ανορθόδοξων τρόπων που υποδεικνύουν ένα ισχυρό επιστημονικό υπόβαθρο. Τι είναι αυτό που ουσιαστικά μετατρέπει την επιστήμη σε τέχνη, ποια είναι η απαραίτητη συνθήκη για να γίνει η επιστήμη τέχνη;

O.E. Υποθέτω πως βλέπω τη φύση με τη ματιά του καλλιτέχνη. Με ενδιαφέρει περισσότερο η εμπειρία και όχι τόσο το να ελέγξω μία υπόθεση. Κατά την άποψή μου η επιστήμη γίνεται τέχνη όταν γίνεται εμπειρία για τους ανθρώπους, όταν μετακινούμαστε από την ποσοτική εκτίμηση των δεδομένων και των αποτελεσμάτων ενός πειράματος στην σκέψη σχετικά με την ποιότητα, με το είδος μιας εμπειρίας.

Ε.Ζ. Παρότι γερά θεμελιωμένο στην επιστήμη, το έργο σας αιχμαλωτίζει τις αισθήσεις παρά τη λογική, ενθαρρύνει τους ανθρώπους πρώτα να αισθανθούν και σε ένα δεύτερο στάδιο τους κινητοποιεί να σκεφτούν, να μελετήσουν, να εξηγήσουν. Τι είδους δύναμη κατέχει η τέχνη με αυτές τις ιδιότητες;

Ο.Ε. Οι άνθρωποι συχνά υποτιμούν το πόσο στιβαρή είναι η τέχνη. Επίσης το πόσο είναι ένα ένα ισχυρό εργαλείο που μεταφέρει έννοιες, νοήματα στην κονωνία. Η τέχνη, θα έλεγα, έχει να κάνει με την ‘έννοια που γίνεται αισθητή’. Και αυτό είναι κάτι που το νιώθουμε δίχως να έχουμε απαραίτητα το εννοιολογικό πλέγμα ή τη γλώσσα για να το περιγράψουμε. Υπάρχει μία μεγάλη δυναμική στην τέχνη εάν είμαστε θαρραλέοι αρκετά ώστε να κρατήσουμε το ‘αισθητό νόημα’ δίχως να σκεφτόμαστε πως πρέπει απαραίτητα να το δικαιολογήσουμε, να το ερμηνεύσουμε. Αυτή η εμμονή της κοινωνίας με την ποσοτικοποίηση πολύ συχνά κλέβει πολλά από την αξία του ‘αισθητού νοήματος’. Χρειάζεται να έχουμε εμπιστοσύνη στην αφαίρεση, στην ασάφεια.

Ε.Ζ. Έχετε εκτενώς εκθέσει τη δουλειά σας σε δημόσιους χώρους σε πολλά μέρη του κόσμου. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και τον δημόσιο χώρο, τις ιδιαίτερες προϋποθέσεις της σχέσης αυτής αλλά και τη δυναμική της;

Ο.Ε. Το να εκθέτεις στο δημόσιο χώρο σημαίνει να δουλεύεις με τους ανθρώπους γιατί ο δημόσιος χώρος είναι ένας κοινός χώρος, γεγονός που σήμερα ολοένα και αμφισβητείται και δοκιμάζεται παγκοσμίως. Θεωρώ πως η τέχνη μπορεί να μας βοηθήσει να ξανα-σκεφτούμε τι σημαίνει για έναν χώρο το να είναι ‘δημόσιος’, εφόσον η τέχνη προσφέρει αυτή την σπάνια συνθήκη όπου οι άνθρωποι έρχονται κοντά για να συζητήσουν και να διαλεχθούν. Μπορεί να διαφωνούμε σχετικά με αυτά που βλέπουμε αλλά το σημαντικό είναι ότι είμαστε παρόντες μαζί σε ένα κοινό φυσικό ή διαλεκτικό χώρο, συν-δημιουργώντας μία εμπειρία.

Olafur Eliasson, http://www.olafureliasson.net

Arts and the City / Ex_pose:

http://www.artsandthecity.gr/article/Ex_pose:Suzitisi-me-ton-eikastiko-Olafur-Eliasson/18322/