Ex_pose: Ulay, Συνέντευξη

Η αφορμή για να επικοινωνήσουμε με τον Ulay (Frank Uwe Laysiepen) και να επιδιώξουμε μια συνομιλία μαζί του υπήρξε τη έκθεση “Chance” που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στον εκθεσιακό χώρο της συλλογής του Γιώργου Οικονόμου στην Αθήνα, όπου ανάμεσα σε άλλα έργα που παρουσιάστηκαν στο κοινό ήταν και το βίντεο “Rest Energy”.

“Rest Energy” είναι ο τίτλος ενός έγχωμου βίντεο με ήχο, διάρκειας 4 λεπτών και 4 δευτερολέπτων από τo 1980. Είναι η βιντεοσκοπημένη περφόρμανς της Marina Abramovic και του Ulay. O Ulay σημαδεύει με ένα βέλος την καρδιά της Abramovic. Φέρουν και οι δύο μικρόφωνα κοντά στην καρδιά τους ώστε οι χτύποι της να μπορούν να ακουστούν και να ηχογραφηθούν δίνοντας το soundtrack αυτής της περφόρμανς.

Παρόλο που ακούμε πολλά για τα μεγάλα projects της Abramovic (μεγάλη αναδρομική έκθεση και αναβίωση των περφόρμανς στο MoMA, το ντοκυμαντέρ «The Artist is Present” βασισμένο στη ζωή και στην περφόρμανς στα πλαίσια της παραπάνω αναδρομικής, η ίδρυση από την ίδια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού “Preservation of Performance Art” με έδρα τη Νέα Υόρκη, η ταινία του Robert Wilson “The Life and Death of Marina Abramovic”…), ο Ulay για αρκετό διάστημα διατηρεί ένα χαμηλότερο προφίλ.

Ο Ulay έκανε την τελευταία του περφόρμανς στο Άμστερνταμ στις 6 Μαίου του 2007. Πρόσφατα ασχολείται ενεργά με projects που εστιάζουν στο νερό και που στόχο έχουν να ευαισθητοποιήσουν καθώς και να ενισχύσουν την κατανόηση και το σεβασμό σχετικά με αυτό.

“Earth Water Catalogue” είναι το μεγάλο έργο του Ulay. «Ο Κατάλογος του Νερού της Γης» είναι μια διαρκώς εμπουτιζόμενη πηγή δεδομένων και πλατφόρμα για έργα που έχουν σχέση με το νερό είτε πρόκειται για επιστημονικά, είτε για καλλιτεχνικά είτε οποιουδήποτε άλλου είδους.

Επικοινωνήσαμε με τον Ulay και εκείνος απάντησε στις ερωτήσεις μας σχετικά με το παρελθόν και το παρόν του.

Αυτή η συνέντευξη είναι το αποτέλεσμα της ανταλλαγής μιας σειράς ηλεκτρονικών μηνυμάτων ανάμεσα σε εμένα και τον Ulay.

 

Ε.Ζ. Αγαπητέ Ulay, σε ευχαριστώ για το χρόνο σου. Πρόσφατα είχαμε την ευκαιρία στην Αθήνα να παρακολουθήσουμε το βίντεο της περφόρμανς “Rest Energy” από το 1980 με εσένα και τη Marina Abramovic, ένα βίντεο από τη συλλογή Γιώργου Οικονόμου. Όταν ανακαλείς τον εαυτό σου εκείνη τη στιγμή, στρέφοντας αυτό το κόκκινο βέλος στην καρδιά της, πόσο πολύ νιώθεις ότι έχεις αλλάξει/εξελιχθεί σαν καλλιτέχνης και σαν άτομο;

Με το πέρασμα των χρόνων έχω τόσο πολύ αλλάξει που μερικές φορές όταν βλέπω αυτό το βίντεο κοιτάζω έναν ξένο. Ήταν ένα εξαιρετικό κομμάτι, που δημιουργήθηκε για τα γενέθλιά μας [τα οποία είναι και των δύο στις 30 Νοεμβρίου, είμαστε και οι δύο Τοξότες(!)]. Ο παράγοντας κινδύνου κυμαινόταν ανάμεσα στο «φύλο και φύση», τα χέρια μου και τα μπράτσα μου ήταν δυνατότερα επομένως πιο αξιόπιστα. Άλλωστε δεν ήθελα να σκοτώσω τη Marina γιατί την αγαπούσα… Προσωπικά δεν επιθυμώ πια να αναδείξω και να εκθέσω ζητήματα φύλου. Έχω λύσει τέτοιου είδους ζητήματα και μπορώ να ζω αρμονικά με αυτά.

Ε.Ζ. Όλα αυτά τα χρόνια είχες ένα μακρύ, περιπετειώδες και συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της τέχνης. Το ταξίδι σου ξεκίνησε με τη φωτογραφία, την Polaroid φωτογραφία. Αν σου ζητούσαν να ονομάσεις τους σταθμούς αυτού του ταξιδιού μέχρι και σήμερα ποιοι θα ήταν αυτοί και επίσης θα μπορούσες να προδιορίσεις ποιο είναι το «παρόν» σου ως καλλιτέχνης;

Ποτέ δεν ταξίδεψα στον κόσμο της τέχνης. Είμαι καλλιτέχνης ακόμη και όταν κοιμάμαι. Υπάρχει μόνο ένας κόσμος και ένα ταξίδι, ανεξαρτήτως ενασχόλησης. Θα έλεγα ότι οι σταθμοί ήταν: Polaroid φωτογραφία από το 1970 μέχρι το 2011 και συνεχίζει. Polagrams, life sized, Photograms, life sized. Περφόρμανς από το 1974 μέχρι το 1999. Συνεργασίες. Projects. Διδασκαλίες, εργαστήρια και σεμινάρια. Συνεργατικά projects για το νερό από το 2008. Η ίδρυση του “Earth Water Catalogue”.

Ε.Ζ. Έχεις υπάρξει ένας από τους βασικότερους συντελεστές στον τομέα της περφόρμανς. Ποια είναι κατά τη γνώμη σου τα κυριότερα ή μοναδικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν την περφόρμανς από άλλα -παρεμφερή ή όχι- εκφραστικά μέσα;

Ζωή σαν Τέχνη σε αντίθεση με την Τέχνη σαν Ζωή (συμπεριλαμβανομένης και της περφόρμανς που αναβιώνει παρόλο που δεν την προτιμώ).

Ε.Ζ. Η σχέση σου με το κοινό έχει αλλάξει με τα χρόνια; οι προσδοκίες σου από το κοινό σου; αν ναι, με ποιους τρόπους;

Λοιπόν δεν έχω κοινό για περφόρμανς γιατί δεν κάνω πια περφόρμανς. Άλλωστε δεν είχα ποτέ μεγάλες προσδοκίες από το κοινό μου ή τους θεατές, παρόλο που έκανα την περφόρμανς για αυτούς. Για εμένα προσωπικά το κοινό ήταν πάντοτε μια ανώνυμη συνάθροιση ανθρώπων. Ένιωθες έντονα την παρουσία τους αλλά δεν είχες καμία επαφή με αυτούς ή εικόνα τους . Σήμερα χαίρομαι τις κουβέντες με το κοινό ή τις συζητήσεις από στόμα σε στόμα. Μπορεί κάτι τέτοιο να έχει στοιχεία περφόρμανς και συχνά έχει, αλλά πιο πολύ χαίρομαι να μεταλαμπαδεύω τη γνώση μου (προερχόμενη από την εμπειρία) στις νεότερες γενιές.

Ε.Ζ. Η τάση στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης είναι: Μεγάλα Μουσεία/Γκαλερί, τεράστιες εκθέσεις, καλλιτέχνες/Stars. Η τέχνη ανήκει σε τέτοιους μεγα-χώρους; πού ανήκει τελικά η τέχνη;

Δε με ενοχλεί που η τέχνη και συγκεκριμένα η περφόρμανς νομιμοποιήθηκε μετά από τρεις δεκαετίες κατά τις οποίες είχε χαρακτηριστεί ως ανατρεπτική. Και που λαμβάνει χώρα σε γκαλερί σαν τη “White cube”και σε ανάλογα μουσεία. Επίσης δε με ενοχλούν οι μεγάλες εκθέσεις και οι λεγόμενοι καλλιτέχνες-stars. Η τέχνη ανήκει παντού. Αυτό που είναι ίσως το πιο ενοχλητικό είναι ο ρόλος που η αγορά τέχνης παίζει σήμερα. Αλλά πάλι τούτο φαίνεται αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το σημερινό κόσμο των επιχειρήσεων, της οικονομίας, των χρηματοδοτήσεων κ.α. Αυτό που δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεκτό είναι οι ολέθριες περικοπές στον τομέα του πολιτισμού, που οφείλονται σε πολλούς ανεύθυνους ανθρώπους παγκοσμίως και στις χρηματικές, οικονομικές κακοδιαχειρίσεις τους.

Ε.Ζ. Η ιδέα του ανθρωπίνου σώματος είχε ‘χρησιμοποιηθεί’ και ακόμα ‘χρησιμοποιείται’ με ποικίλους τρόπους στις κοινωνίες. Τι ΕΙΝΑΙ το σώμα μας (ένα εργαλείο, ένα δοχείο…), ποια είναι η ΣΩΣΤΗ χρήση για αυτό;

Το ανθρώπινο σώμα είναι το κατεξοχήν μέσο! Αυτό ισχύει για όλες τις λειτουργίες του και ικανότητες. Και όλα τα άλλα τα λεγόμενα ‘μέσα’ δεν είναι τίποτε άλλο από τεχνητά, προσθετικά μέσα αντλούμενα από τις λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος.

Ε.Ζ. Στη συζήτηση που είχες στο Άμστερνταμ με τον Alessandro Cassin διαβάζω ότι το ταξίδι σου στην Αυστραλία, όπου πέρασες χρόνο κοντά στους Αβορίγινες, υπήρξε μια μοναδική εμπειρία, μια εμπειρία που σου αλλάξε τη ζωή. Μίλησέ μας για αυτό.

Πράγματι πέρασα αρκετό χρόνο όχι «κοντά» αλλά μαζί τους. Το 1979 ένα μήνα, το 1980 έξι μήνες, το 1983 ένα μήνα, το 1984 ένα μήνα – συνολικά κοντά ένα χρόνο. Εργάστηκα ‘μαζί’ και ‘για’ αυτούς, για παράδειγμα σε ζητήματα «ιδιοκτησίας γης» όπου σχεδίασα χάρτες, οι οποίοι αργότερα παρουσιάστηκαν στην αυστραλιανή κυβέρνηση. Επίσης εργάστηκα με τους Αβορίγινες σε δύο περφόρμας στην Ολλανδία, για τις ανάγκες της οποίας τους μετέφερα εκεί.

Ε.Ζ. Ulay εδώ και αρκετά χρόνια ασχολείσαι ενεργά με το Νερό. Έχεις ιδρύσει στη Σλοβενία έναν οργανισμό, το “Nastati” και έχεις υλοποιήσει σημαντικά projects σχετιζόμενα με το νερό. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη ενασχόλησης με το νερό; είναι ένα είδος ακτιβισμού; Ποιες είναι οι προσδοκίες σου από αυτό; πώς μπορεί κάποιος – καλλιτέχνης ή μη – να εμπλακεί σε αυτό;

Δε θεωρώ τον εαυτό μου ως ακτιβιστή για το νερό, παρόλο που κατανοώ το κίνητρό και τη δεύσμευσή τους αλλά συχνά ξεφεύγει από τον έλεγχο και δεν είναι τόσο ελκυστικό για εμένα. Κατανοώ ότι σε πολλές περιοχές το νερό έχει γίνει πολιτικό ζήτημα. Όπως όταν βρέθηκα αρκετές φορές να εργάζομαι για το νερό στο Ισραήλ και στη Δυτική Όχθη, όπου το ζήτημα του νερού είναι σα μια ωρολογιακή βόμβα, όπως επίσης και σε πολλές άλλες χώρες ή περιοχές. Αλλά δεν είμαι ένας πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης και δεν επιθυμώ να θεωρηθώ ως τέτοιος. Επιθυμώ να δημιουργήσω μια πλατφόρμα για το φρέσκο-πόσιμο νερό αλλά από μια διαφορετική γωνία και οπτική. Περισσότερο σαν μια προσέγγιση αντι-κουλτούρας. Με μια διαφορετική οπτική και όραμα από καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, δίνοντας στο νερό μια διαφορετική εικόνα. Ο ‘Κατάλογος Νερού της Γης’ είναι προσβάσιμος σε όλους και ελπίζω ότι θα βρει την ανταπόκριση που του αξίζει.

Ε.Ζ. Ulay η Louise Bourgeois είχε πει ότι «Η Τέχνη είναι η Εγγύηση της Λογικής». Τι είναι Τέχνη για εσένα Ulay;

Αγαπώ τη Louise αλλά σκεπτόμενος σήμερα θα έλεγα ότι η τέχνη βρίσκεται ακριβώς στο χείλος ανάμεσα στη λογική και την παραφροσύνη, γεγονός για το οποίο έχουμε πολλά παραδείγματα και από την ιστορία της τέχνης. Δυστυχώς η παραφροσύνη δε βρίσκεται σε υπόληψη στο μοντέρνο δυτικό μας κόσμο. Ωστόσο, όπως έχει φανεί πρόσφατα, πολλοί από εκείνους που απολαμβάνουν μεγάλης υπόληψης και που θεωρούνται υπεύθυνα άτομα έχουν φερθεί παρανοϊκά, πολικοί, τραπεζίτες και όμοιοί τους… Υποθέτω πως στον κόσμο των επιχειρήσεων η παραφροσύνη είναι πιο ανεκτή από ότι στις τέχνες…;

Earth Water Catalogue: http://www.earthwatercatalogue.net/

Nastati: http://www.nastati.org/

Ο Ulay θα βρίσκεται στην Ελλάδα την 1η Ιουνίου 2013 για ένα project σχετικά με το νερό. Η τοποθεσία του project θα είναι η Κασταλία πηγή στους Δελφούς.