Συνέντευξη με τους Campus Novel για το project “Luminous Flux / Reflected overlays on locative norms”, Syros Island
Ο φάρος που εδρεύει στη νησίδα Δίδυμη ή Γαϊδουρονήσι κοντά στο λιμάνι της Ερμούπολης στη Σύρο είναι ο πρώτος φάρος του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Είναι ο πιο παλιός και ταυτόχρονα ο ψηλότερος φάρος του ελληνικού φαρικού δικτύου. Κατασκευάστηκε από τη γαλλική εταιρεία φάρων και λειτούργησε για πρώτη φορά το 1834…
Ο συγκεκριμένος φάρος της Σύρου και κατ’ επέκταση το ευρύτερο φαρικό δίκτυο υπήρξε το σημείο εκκίνησης ενός ιδιαίτερου project με τίτλο Luminous Flux/Reflected overlays on the locative norms, που διοργανώθηκε τον Ιούλιο στο νησί από την ομάδα Campus Novel και το Ινστιτούτο Σύρου.
Το project εκτυλίχθηκε σε δύο επίπεδα, εργαστηριακό-εικαστικό και θεωρητικό, με τη συμμετοχή ανθρώπων από διάφορα επιστημονικά πεδία. Βασική συνθήκη αυτής της πολυσυλλεκτικής συνύπαρξης, συνομιλίας και διάδρασης υπήρξε η διαλλακτικότητα και ο συγκερασμός των απόψεων.
Το εικαστικό υλικό που προέκυψε από το εργαστηριακό κομμάτι του Luminous Flux εκτέθηκε στο κοινό από τις 23 Ιουλίου έως τις 10 Αυγούστου στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του κτιρίου Κορνηλάκη, που είναι ένα από τα παλιά βιομηχανικά κτίρια της Σύρου – τεχνικά μνημεία πολιτισμού όπως τα ονομάζει η βιομηχανική αρχαιολογία.
Η ομάδα Campus Novel αποτελείται από τους Ινώ Βαρβαρίτη, Γιάννη Δελαγραμμάτικα, Φωτεινή Παλπάνα, Γιάννη Σινιόρογλου και Γιάννη Χειμωνάκη. Ιδρύθηκε το 2011 ως ένα αυτοδιαχειριζόμενο εικαστικό σχήμα με κύριο προσανατολισμό της τη διερεύνηση της αρχαιολογίας του σύγχρονου ως αναστοχαστική πρακτική απόδοσης νοήματος.
Οι Campus Novel μίλησαν για το Luminous Flux στην Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη.
Ε.Ζ. Luminοus Flux / Reflected overlays on locative norms, είναι ο τίτλος του επταήμερου workshop που διοργανώσατε στη Σύρο, στις 17 – 24 Ιουλίου 2015. Ποιο υπήρξε το concept αλλά και οι βασικοί στόχοι και επιδιώξεις αυτού του project;
Η υπόθεση εργασίας αυτού του εγχειρήματος ξεκινά από τη δημιουργία ενός διαλογικού πλαισίου μεταξύ ανθρώπων που καλούνται να επικοινωνήσουν καλλιτεχνικές πρακτικές, θέσεις και οπτικές μέσω συσχετισμών και επιχειρούμενων ανταλλαγών. Η θεματική του φάρου, του φαρικού δικτύου και των επιμέρους μετατοπίσεων που αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο, μας έχει απασχολήσει τα δύο τελευταία χρόνια. Ο φάρος στο νησάκι Δίδυμη τίθεται ως ισχυρό τοπόσημο με συγκεκριμένη ιστορικότητα. Με αυτή την αφετηρία ξεκινάει μια σειρά σημειωτικών υποθέσεων που σχετικοποιούνται από τον βαθμό εμπλοκής και την προσέγγιση που αναπτύσσει κάθε συμμετέχοντας.
Ε.Ζ. Πώς προέκυψε η ιδέα αλλά και η ανάγκη διοργάνωσης αυτού του workshop;
Το Luminous Flux είναι ένα context specific πρότζεκτ το οποίο οικειοποιείται τη φόρμα του εργαστηρίου ως δυνατότητα εντοπισμού σημαινόντων και δεν στοχεύει σε ολοκληρωμένες διατυπώσεις αλλά στο σχηματισμό προτάσεων, ανταλλαγές εντυπώσεων, δεδομένων και συνεργατικών διαχειρίσεων. Στην ουσία πρόκειται για μία κατάσταση σπουδής, διερεύνησης, σε συγκεκριμένο χρόνο και συγκεκριμένες συνθήκες χωρίς την προϋπόθεση μιας προαπαιτούμενης συμπερασματολογίας. Σημασία έχει η διαδικασία και η συμμετοχή κάθε προσώπου προκειμένου να συσταθεί ένα μικροδίκτυο ανθρώπων που δρα μεν σε επίπεδο τοπικότητας αλλά με απεύθυνση προς το παγκόσμιο ή το συλλογικό.
Σημαντικός παράγοντας για τη διαμόρφωση του πλαίσιου του Luminous Flux υπήρξε η εμπειρία μιας παραγωγής που προηγήθηκε πριν δύο χρόνια στην Άνδρο. Η πηγή Σάριζα στην περιοχή των Αποικίων αποτέλεσε βασικό θεματικό άξονα προκειμένου να αναπτυχθεί μια σειρά διαχειρίσεων γύρω από την έννοια της πηγής και των συνδηλώσεων της. Η συγκεκριμένη στόχευση αφορούσε την επαναπλαισίωση ενός φυσικού πόρου, μιας συγκεκριμένης τοπικότητας και διατυπώθηκε ως εκθετικό γεγονός στο δημοτικό σχολείο της περιοχής. Αυτό που παρατηρήσαμε τότε ως παράπλευρη καταγραφή ήταν η ανάδειξη νέων υβριδικών ταυτοτήτων με δυνατότητες ενσωμάτωσης στις ήδη εγκατεστημένες ταυτότητες, οι βαθμοί οικειοποίησης που ανέπτυξαν οι συμμετέχοντες με τη κοινότητα και το τοπίο, οι αναγωγές και οι μεταγραφές που επιχειρήθηκαν ανάμεσα στο χωροποιημένο ενδιαφέρον και στις πολιτισμικές σημάνσεις της δημόσιας σφαίρας.
Η συμμετοχική αυτή έκβαση με όρους επιτόπιας διερεύνησης προέκυψε τόσο εμφατικά ώστε δεν μπορούσαμε να την παραβλέψουμε. Στο Luminous Flux λοιπόν, όλες αυτές οι παράμετροι εντάχθηκαν συνειδητά πλέον στο σχεδιασμό του πρότζεκτ συστήνοντας αυτήν ακριβώς την επιχειρησιακή φόρμα που προτείνουμε ως εργαστήριο.
Ε.Ζ. Το Luminous Flux εστιάζει στους φάρους και μάλιστα θέτει ως ‘σημείο’ εκκίνησής του τον πρώτο φάρο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, που βρίσκεται στη νησίδα Δίδυμη ή Γαϊδουρονήσι. Πώς εντάσσεται η επιλογή και η ενασχόληση με ένα τέτοιο θέμα/αντικείμενο στο ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό πλαίσιο και με ποιο τρόπο;
Ως ομάδα, ακολουθούμε ένα διακειμενικό μοντέλο σκέψης. Οι θεματικές που επιλέγουμε επενδύονται με αναφορές από διαφορετικά πεδία: γνωσιακά, ανθρωπολογικά, κοινωνικά ή πολιτικά. Η συναρτησιακή αυτή λογική μας επιτρέπει να επιχειρούμε συσχετισμούς, μικρές «ρηγματώσεις» και αναστοχασμούς σε θέσεις ή διατυπώσεις που θεωρούνται δεδομένες. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κάθε φορά εξάγουμε ένα καινούριο πρωτόκολλο αλλά τις περισσότερες φορές αυτή η συνθετική διαδικασία αναδεικνύει επινοητικές πρακτικές απόδοσης νοήματος σε επίπεδο κυριολεξίας ή μεταφοράς.
Μία από τις βασικές εστιάσεις της ομάδας αφορά την αρχαιολογία του σύγχρονου. Αυτό πρακτικά αναλύεται στον εντοπισμό συναρμογών που συνδέουν φαινόμενα της σύγχρονης πραγματικότητας με δυνατότητες του παρελθόντος που δεν κατάφεραν να αρθρωθούν. Στη παρούσα διερεύνηση η εμφάνιση του ιστορικού a priori του φάρου, στο νησάκι Δίδυμη, δεν τίθεται με διάθεση διδακτισμού. Εμφανίζεται ως μια, ήδη, εγκαταστημένη αξιακή ταυτότητα μιας τοπικότητας προς επανεγγραφή και επαναδιαπραγμάτευση. Προφανώς κάποιος που θα επιχειρούσε μια άμεσα ερμηνευτική προσέγγιση σε κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα δεν θα επέλεγε ως μηχανισμό επικαιροποίησης το φάρο. Εδώ ακριβώς συνίσταται η ιδιαιτερότητα της δικής μας ανασκαφικής πρακτικής. Αυτό που μας ενδιαφέρει δεν αφορά το πεδίο της ερμηνείας αλλά αυτό της μεταπαραγωγής. Δημιουργούμε νήματα σκέψεων και κλιμακώνουμε κόμβους συσχέτισης, ώστε να μπορέσουμε να αντλήσουμε νέα περιεχόμενα. Στο εργαστήριο τέθηκαν οι συνθήκες για μια διευρυμένη συζήτηση γύρω από γεωπολιτικά σημαίνοντα όπως ο έλεγχος, η ασφάλεια, η πειθαρχεία, τα πρωτόκολλα επικοινωνίας, διακίνησης, συνδεσιμότητας καθώς και οι περιστασιακές υποδύσεις θέσεων του κοινωνικού ιστού εν μέσω GPS συστημάτων πλοήγησης, δορυφορικών εκπομπών ή εικονικής αναπαράστασης. Όλη αυτή η εξέλιξη σε επίπεδο σκέψης είναι εντυπωσιακή αν σκεφτεί κανείς σε πρώτο επίπεδο ότι ο φάρος στο συλλογικό φαντασιακό συνδέεται με την απομόνωση ή τουλάχιστον με μια αίσθηση απόσυρσης.
Ε.Ζ. Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των συμμετεχόντων στο workshop;
Οι συμμετέχοντες σε αυτή τη διοργάνωση είχαν καθοριστικό ρόλο. Η επιλογή τους βασίστηκε κυρίως στη δυνατότητα τους να εμπλακούν ενεργά σε ένα σχήμα ανταλλαγών και στο βαθμό οικειοποίησης που είχαν αναπτύξει με τις πρακτικές της συσχέτισης και της συνεργασίας. Σε δεύτερο επίπεδο, υπήρξαν άνθρωποι που στο πεδίο των ενδιαφερόντων τους και της δουλειάς τους είχαν εμφανίσει συνάφειες και διαχειρίσεις που κρίναμε ότι θα μπορούσαν να ενταχθούν ή να εξελιχθούν στο πλαίσιο του project.
Ε.Ζ. Ποιο υπήρξε σε γενικές γραμμές το περιεχόμενο των εισηγήσεων;
Ο σχεδιασμός του Luminous Flux αναπτύσσει δύο ταχύτητες. Η πρώτη αφορά το κομμάτι των εικαστικών διαχειρίσεων και της διάδρασης και η δεύτερη τη συνδιαμόρφωση του θεωρητικού σχήματος από συμμετέχοντες που πραγματοποίησαν μια σειρά εισηγήσεων προκειμένου να τροφοδοτήσουν ή να επανεκκινήσουν θέσεις ή απόψεις. Είναι εξαιρετικά τιμητικό το γεγονός ότι στη σχετική μας πρόσκληση ανταποκρίθηκαν άνθρωποι που εκτιμούμε την οπτική τους, την κρίση τους και τον τρόπο που εμβαθύνουν στα επιστημονικά πεδία που διερευνούν. Οι εισηγήσεις, λοιπόν, αναπτύχθηκαν με μια λογική επιμερισμού. Ένα είδος assemblage διαφορετικών επιπέδων προσέγγισης. Η διαφοροποίησή τους δεν συνίσταται μόνο στο περιεχόμενο τους αλλά και στη φόρμα που διενεργήθηκαν. Αν έπρεπε, οπωσδήποτε, να εντοπίσουμε ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ τους αυτό θα ήταν μάλλον το στοιχείο της ευελιξίας, μιας διαλλακτικότητας, η οποία δεν αναφέρεται τόσο στη δομή του περιεχομένου τους όσο στη δυνατότητα τους να αφήσουν περιθώρια αναδιανομών ή και αμφισβητήσεων παίρνοντας αποστάσεις από οποιαδήποτε ενδεχόμενη εκδήλωση διδακτισμού. Η συγκέντρωση διαφορετικών λόγων και οπτικών συνοψίζεται δηλωτικά στον υπότιτλο που φέρει αυτό το εγχείρημα: Reflected overlays on locative norms (αντανακλώμενες θεάσεις σε εντοπισμένες συμβάσεις).
Ε.Ζ. Αναφέρετε χαρακτηριστικά πως το θεωρητικό σκέλος του Luminous Flux διαμορφώθηκε μέσω των εισηγήσεων που ‘αναπτύχθηκαν με μια λογική επιμερισμού’ και συγκερασμού ‘διαφορετικών επιπέδων προσέγγισης’.Ποια είναι τα επιστημονικά πεδία προέλευσης και τα γνωστικά αντικείμενα εμβάθυνσης των εισηγητών που συμμετείχαν στο project;
Όπως ήδη επισημάνθηκε, αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να αναπτύξουμε μια συνθήκη συσχετισμού και διακειμενικότητας. Στη λογική αυτή, λοιπόν της συνδιαμόρφωσης, οι εισηγήσεις δεν εκπροσωπούν απαραίτητα ένα μεμονωμένο επιστημονικό πεδίο αλλά μια ιδιαίτερη ματιά που εξελίσσει το ολιστικό μοντέλο προσέγγισης που προτείνουμε.
Υπήρξαν εισηγήσεις που ήταν επιτελεστικές (performative) όπως αυτή του Κώστα Ιωαννίδη, ο οποίος μέσα από την παρουσίαση του έργου του με τίτλο Για Πάντα (ForEver) έθεσε ζητήματα κώδικα, γλώσσας, επικοινωνίας. Ο Κώστας Μωραΐτης ανέδειξε την ιδιαιτερότητα του υδάτινου τοπίου και την, κατά προσέγγιση, καταγραφή του μέσα από χαρτογραφημένες αποτυπώσεις. Η Μάρα Παπαβασιλείου εστίασε στο μοναστικό τρόπο ζωής του φαροφύλακα-χρήστη. Ο Κωστής Σταφυλάκης έθεσε ερωτήματα για την εμμένεια ενός συστήματος χρησιμοποιώντας ως παραδειγματική δικτυακή περίπτωση τους τέσσερις λόγους του Λακάν (Four Discourses, Lacan). O Πάνος Κούρος ανέδειξε πρακτικές συσχέτισης και συνεργασίας προσανατολισμένες σε αρχειοθετικές διαχειρίσεις. Η Σοφία Τούμπουρα πραγματοποίησε μία εισήγηση τροφοδοτούμενη από τα ερεθίσματα και τις αφορμές που δημιουργήθηκαν στο εργαστήριο. Ο Σπύρος Μποφυλάτος ανέπτυξε ένα πεδίο ανοιχτών σημαινόντων και υποθέσεων αναφορικά με τον επαναπροσδιορισμό του φάρου και τη μνημειακή του μετά-αποτίμηση.
Στην ηλεκτρονική σελίδα του Luminous Flux (luminousflux-campusnovel.blogspot.gr) μπορεί κανείς να βρει τα βιογραφικά των συμμετεχόντων, τους τίτλους των εισηγήσεων και το φωτογραφικό υλικό καταγραφικής προκειμένου να σχηματίσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τις θεματικές αρθρώσεις της διοργάνωσης.
Ε.Ζ. Τα αποτελέσματα του workshop παρουσιάστηκαν μέχρι και τις 10 Αυγούστου στη Σύρο, στο κτίριο Κορνηλάκη. Μιλήστε μας για όσα προέκυψαν ως αποτελέσματα προς έκθεση και παρουσίαση από το Luminous Flux.
Το εργαστήριο ως φόρμα διεξαγωγής ανταλλαγών, εστίασε στη διαδικασία παραγωγής ενός υλικού που παρουσιάζεται σε ένα ολιγοήμερο εκθετικό γεγονός, από τις 23 Ιουλίου έως τις 10 Αυγούστου. Η έκθεση αποτελεί μία μορφή διαμεσολάβησης αναφορικά με το διακύβευμα του Luminous Flux ως συλλογικό, επιτελεστικό ενέργημα. Τα έργα που προέκυψαν αντανακλούν την πολυσημία του θέματος αλλά και τις δυνατότητες μετασχηματισμού που ανέπτυξε ο κάθε συμμετέχων από το σύνολο των ερεθισμάτων που τέθηκαν κατά τη διάρκεια του επταημέρου. Η επιτόπου και ταυτόχρονη ενεργοποίηση οδήγησε σε συνεργασίες και αλληλεπιδράσεις και την παραγωγή τελικά έργων, που παρά το σύντομο χρονικό διάστημα, κατατίθενται ως ολοκληρωμένες εικαστικές προτάσεις. Πρόκειται για έργα που ενσωματώνουν το στοιχείο της τεκμηρίωσης, της μεταπαραγωγής, της περφόρμανς -εγκαταστάσεις, έργα βίντεο, γλυπτικά και ηχητικά έργα, που αν και αυτόνομα, η σύνθεσή τους συστήνει νέες, συνολικές αφηγήσεις.
Η επίσκεψη της έκθεσης διαμορφώνει κάθε φορά μια διαδρομή η οποία συγχρόνως αποτελεί και επίσκεψη ενός πολύ ιδιαίτερου χώρου. Αυτός είναι και ο λόγος που εξαρχής μας οδήγησε στο να επιλέξουμε το κτήριο Κορνηλάκη. Το κτήριο είναι του 19ου αιώνα, από τα χαρακτηριστικά κτήρια της βιομηχανικής άνθισης της Ερμούπολης. Μέρος του πρώην βυρσοδεψείου Κορνηλάκη-Δενδρινού συντηρήθηκε πρόσφατα και έκτοτε βρίσκεται υπό τη διαχείριση του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης. Η έκθεση αναπτύχθηκε στους εξωτερικούς και ημιυπαίθριους χώρους του συγκροτήματος, ενώ πολλοί από τους συμμετέχοντες επέλεξαν να δουλέψουν επιτόπου με υλικά και φόρμες σε άμεση συνδιαλλαγή με στοιχεία του χώρου.
Ε.Ζ. Όσον αφορά στους επισκέπτες της έκθεσης του Luminous Flux ποιες υπήρξαν αρχικά οι προθέσεις και οι προσδοκίες σας; σε ποιο βαθμό αυτές τελικά υλοποιήθηκαν, εκπληρώθηκαν;
Αυτό που επιθυμούσαμε αναφορικά με τους επισκέπτες ήταν να αναπτύξουν βαθμούς εμπλοκής προκειμένου να ενταχθούν ισότιμα στη συνολική συμμετοχική διαδικασία. Η έκθεση δεν εξαντλείται σε μια visual display συνθήκη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε επισκέπτης πρέπει να μπει σε ρόλο παρατηρητή αν θέλει να αναπτύξει βαθμούς οικειοποίησης με αυτό που προτείνουμε ως συμβάν. Τόσο ο ίδιος ο χώρος διεξαγωγής του συμβάντος όσο και η site specific τυπολογία, που όλοι φροντίσαμε να ακολουθήσουμε στις διατυπώσεις μας, νομίζουμε ότι βοηθάει τους επισκέπτες να παρακολουθήσουν ενεργά τις ιδιαίτερες διαχειρίσεις μιας ανοιχτής διαβούλευσης. Το Luminous Flux προσαγορεύτηκε ως εγχείρημα. Το εκθετικό γεγονός αποτελεί τμήμα αυτού του εγχειρήματος. Θα ήταν μάλλον ασυνεπές ή τουλάχιστον βιαστικό να περάσουμε σε διατυπώσεις απολογισμού ή κρίσεων χωρίς να έχουμε αναπτύξει μια απόσταση, κάποιες ανάσες από αυτό που συνολικά συνέβη στη Σύρο. Κατά συνέπεια θα μας επιτρέψεις να είμαστε επιφυλακτικοί σε σχέση με την έκβαση των προσδοκιών μας ή το σχηματισμό κάποιων συμπερασμάτων, τουλάχιστον με όρους εκπλήρωσης ή πραγμάτωσης. Σε πρώτο επίπεδο πάντως, η έκθεση φάνηκε να δημιουργεί θετικές εντυπώσεις ως προς τα πολυεστιακά σημαίνοντα που οι συμμετέχοντες κατάφεραν να αναδείξουν μέσα από τις διαχειρίσεις τους.
Luminous Flux, http://luminousflux-campusnovel.blogspot.gr
Campus Novel, http://campusnovel.blogspot.gr
http://www.artsandthecity.gr/article/Ex_pose:-Sunenteuxi-me-tous-dimiourgous-tou-project-%22Luminous-Flux—Reflected-overlays-on-locative-norms%22/20098/