Όταν η σύγχρονη τέχνη τολμά να αποχωριστεί το ασφαλές περιβάλλον και τις ελεγχόμενες συνθήκες έκθεσης που εξασφαλίζουν ένα μουσείο ή μια γκαλερί, όταν η σύγχρονη τέχνη τολμά να εμπλακεί με τον δημόσιο χώρο και να συνδιαλαγεί ουσιαστικά με αυτόν και την ιστορία του, όταν η τέχνη τολμά να προσεγγίσει και να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους, τότε μόνο καταφέρνει να δημιουργήσει δεσμούς ισχυρούς με τον χώρο, τον χρόνο και τον άνθρωπο και να δικαιώσει την ύπαρξή της…

Στον μεσαιωνικό οικισμό Βέσσας, στη νοτιοδυτική Χίο εκτυλίσσεται η έκθεση σύγχρονης τέχνης με τίτλο Τα Όνειρά μου Γκρεμίστηκαν στα Τείχη σου. Πρόκειται για μια έκθεση έργων μεγάλης κλίμακας στον δημόσιο χώρο, με ένα πλούσιο παράλληλο πρόγραμμα δράσεων, που σχεδιάστηκε από τη DEO και υλοποιείται σε επιμέλεια του ιδρυτή της, Άκη Κόκκινου, σε συνεργασία με την Κοινότητα του οικισμού της Βέσσας.

Οκτώ καλλιτέχνες από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Τουρκία και τη Ρουάντα συμμετέχουν, με αναθέσεις και υπάρχοντα έργα, σε αυτή την ανοιχτή, υπαίθρια έκθεση που ξετυλίγεται μέσα στα σοκάκια της Βέσσας, μεταμορφώνοντας τον περίπατο στο χωριό σε μια εμπειρία σύγχρονης τέχνης.

Ο Άκης Κόκκινος μίλησε στο Ex_posure.

H DEO είναι ο μη κερδοσκοπικός πολιτιστικός οργανισμός που ιδρύσατε το 2021 στη Χίο.

Ποιο είναι συνοπτικά το όραμα της DEO;

Η DEO είναι ο πρώτος και μοναδικός φορέας σύγχρονης τέχνης στη Χίο. Παρουσιάζει ένα ποικίλο πρόγραμμα που περιλαμβάνει ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, καλλιτεχνικές διαμονές, δημόσιες αναθέσεις, εκπαιδευτικές δραστηριότητες, και συνεργασίες με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, όπως περιφερειακές κρατικές υπηρεσίες, μουσεία, τοπικούς συλλόγους αλλά και μη θεσμικές οντότητες και οργανισμούς. Τα προγράμματα της DEO αντλούν έμπνευση από τις πλούσιες ιστορικές, ναυτικές, εμπορικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ρίζες του νησιού, προσελκύοντας σταθερά ένα ποικιλόμορφο κοινό που αποτελείται τόσο από Έλληνες όσο και από διεθνείς επισκέπτες. Το όραμα της DEO είναι να λειτουργήσει ως πλατφόρμα για έναν υπερεθνικό διάλογο, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την πολιτιστική υποδομή του νησιού, με στόχο την αναγνώριση του ως κορυφαίου προορισμού για τη σύγχρονη τέχνη στην Ευρώπη.

Το νησί της Χίου είναι ο πυρήνας, η γενεσιουργός δύναμη της DEO.

Τι είναι λοιπόν η Χίος για εσάς σε προσωπικό επίπεδο;

Κατάγομαι από τη Χίο, η οικογένειά μου ζει εδώ, και πλέον περνάω το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου στο νησί, αφοσιωμένος στις ανάγκες του οργανισμού. Πριν από την ίδρυση της DEO, η Χίος για μένα ήταν οι παιδικές μου αναμνήσεις – το καλοκαίρι, οι διακοπές, το παιχνίδι. Σήμερα, αυτές οι μνήμες αλληλεπιδρούν με τις εμπειρίες του ενήλικου εαυτού μου, καθώς και με τις εικόνες που συνδιαμορφώνονται γύρω μου μέσω του οργανισμού: εικόνες που είναι σύγχρονες, queer, διεθνείς και υπερ-τοπικές. Μέσα σε αυτές διαχέονται οι πιο κρυφές, αλλά και πιο σημαντικές, πτυχές του νησιού, που συχνά έρχονται από το παρελθόν, και αναβαπτίζονται στο παρόν φτιάχνοντας νέες ταυτότητες. Η Χίος είναι πραγματικά ο πυρήνας, η πηγή που κινητοποιεί την κοινότητα που χτίζουμε.

Στα εικαστικά projects της DEO το έργο σύγχρονης τέχνης, μακριά από το «αποστειρωμένο» πλαίσιο του Μουσείου ή της γκαλερί, συνυπάρχει και ενδεχομένως συνομιλεί με τον χώρο, τον χρόνο και την ιστορία που «φέρει» και δημιουργεί ως συνθήκη ο δημόσιος χώρος στον οποίο αυτό φιλοξενείται.

Ποια είναι η αξία αυτής της συνύπαρξης/συνομιλίας τόσο για το έργο τέχνης όσο και για τον δημόσιο χώρο;

Πιστεύω βαθιά στη δύναμη που φέρει ο μη μουσειακός χώρος στην εικαστική έκθεση. Η επιμελητική μου διαδικασία ξεκινάει από τον χώρο, τη μνήμη και τις ιστορίες του. Πάνω σε αυτά θεμελιώνεται η πρόταση και επιλέγονται οι καλλιτέχνες. Ο μη μουσειακός χώρος λειτουργεί σαν γλυπτική: ξεκινάς με ένα υλικό, ένα κομμάτι μάρμαρο, και αφαιρείς, εστιάζεις στο σημαντικό, στις ιστορίες και πτυχές που θέλεις να αναδείξεις. Κάνεις συνειδητές επιλογές για να δημιουργήσεις τη μορφή που επιθυμείς. Φέτος, παρουσιάσαμε την πρώτη μας έκθεση στον δημόσιο χώρο, μεταμορφώνοντας τον μεσαιωνικό οικισμό της Βέσσας σε μια περιπατητική εμπειρία σύγχρονης τέχνης. Η έκθεση αποτέλεσε αφορμή για πολλούς να γνωρίσουν το χωριό, να το περπατήσουν, να συνδεθούν με τον τόπο, τις πληγές του και τους ανθρώπους του. Για άλλους, ο δημόσιος χώρος και η οικειότητα του χωριού έκαναν τη σύγχρονη τέχνη πιο προσιτή, μείωσαν την αμηχανία και τον φόβο που μπορεί να νιώθει το ευρύ κοινό απέναντι σε αυτή, επιτρέποντάς του να τη νιώσει ως κάτι που το αφορά άμεσα. Σε αυτό συνέβαλαν οι καλλιτέχνες μας, οι οποίοι με τον ενθουσιασμό τους προσέφεραν τον καλύτερο εαυτό τους, ξεπερνώντας τις φιλοδοξίες τους, με ειδικά σχεδιασμένες εγκαταστάσεις για το χωριό, σεβόμενοι απόλυτα τον κοινωνικό ιστό και τους κατοίκους του, αγγίζοντας βαθιά την ανθρώπινη ψυχή.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στα projects της DEO;

Αφού επιλεγεί πρώτα ο εκθεσιακός χώρος της επόμενης χρονιάς, ξεκινά η αναζήτηση καλλιτεχνών που η ευαισθησία και τα ενδιαφέροντά τους ταιριάζουν με τη συγκεκριμένη έκθεση. Αφιερώνω μεγάλο μέρος της χρονιάς σε ταξίδια, με σκοπό να γνωρίσω καλλιτέχνες από διάφορα σημεία του κόσμου και να ανακαλύψω νέες πρακτικές. Η πλειονότητα των ξένων καλλιτεχνών που προσκαλεί η DEO εκθέτει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, και επικεντρωνόμαστε κυρίως σε καλλιτέχνες από χώρες της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής. Επίσης, συνεργαζόμαστε με οργανισμούς και ιδρύματα από αυτές τις περιοχές του κόσμου, δημιουργώντας ισχυρά δίκτυα. Για παράδειγμα, φέτος ξεκινήσαμε μια συνεργασία με τον κυπριακό οργανισμό Pylon Art & Culture, ο οποίος υποστηρίζει τις συμμετοχές Κυπρίων καλλιτεχνών στις εκθέσεις μας. Επιπλέον μέσω αυτής της συνεργασίας επισκέπτομαι την Κύπρο για να γνωρίσω καλύτερα την εικαστική της σκηνή και να δημιουργήσουμε μαζί περισσότερες ευκαιρίες για τους καλλιτέχνες που ζουν εκεί.

Το τρέχον project του DEO με τίτλο «Τα όνειρά μου Γκρεμίστηκαν στα Τείχη σου» εκτυλίσσεται στον μεσαιωνικό οικισμό της Βέσσας, ένα από τα περίφημα μαστιχοχώρια της Χίου.

Μιλήστε μας για την επιλογή του τίτλου της έκθεσης σε σχέση με τη Βέσσα.

Η Βέσσα, ένα γενοβέζικο καστροχώρι της Χίου, με μάγεψε από την πρώτη επίσκεψη. Η λαβυρινθώδης μορφή του, ένα κάστρο δίχως πύλες, με τείχη συνυφασμένα ως σήμερα με τον οικιστικό ιστό, με ενέπνευσε βαθιά. Αυτή η χρονιά ήταν σημαδιακή για μένα, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο του οργανισμού. Αποχαιρετήσαμε την προηγούμενη χρονιά με τη βαριά απώλεια του Στέλιου Φαϊτάκη, τον περασμένο Οκτώβρη, του οποίου η τελευταία έκθεση ως εν ζωή καλλιτέχνη έγινε μαζί μας. Το ίδιο φθινόπωρο, οι οδυνηρές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή επανήλθαν στο προσκήνιο. Λίγο αργότερα μέσα στη χρονιά έχασα τον πατέρα μου, στη δική του μάχη με την άνοια. Οι έννοιες της μνήμης, της χρονικότητας, του θορύβου και σιωπής, των πολωτικών συμπεριφορών αναδύονται στην έκθεση, αντανακλώντας αυτά τα γεγονότα. Θυμάμαι τη βόλτα μου στη Βέσσα, τον περίπατο στον λαβύρινθό της, και κατάλαβα ότι αυτός ο λαβύρινθος μοιάζει με την ίδια τη ζωή και το ταξίδι που κάνουμε – προσωπικά και συλλογικά – στην αναζήτηση των ονείρων μας. Καθένας μας ξεκινά από ένα διαφορετικό σημείο και αποχωρεί σε ένα άλλο. Συχνά βρισκόμαστε σε αδιέξοδα – στα τείχη. Άλλες φορές περιπλανιόμαστε, νιώθοντας χαμένοι. Στην έκθεση παρέχουμε έναν χάρτη με μια προτεινόμενη διαδρομή, αλλά πολλές φορές συνειδητοποιούμε ότι αυτή η διαδρομή δεν είναι φτιαγμένη για εμάς, και χρειάζεται να χαράξουμε μια νέα. Στα σοκάκια της Βέσσας εμφανίζονται οι ιστορίες των καλλιτεχνών – ιστορίες ανεκπλήρωτου έρωτα, χαμένης παιδικής αθωότητας, εμπειρίες πολέμου και γενοκτονίας. Άλλοι καλλιτέχνες μας προσφέρουν χώρο για εσωστρέφεια και περισυλλογή, μια στιγμή να ανασάνουμε. Η έκθεση «Τα Όνειρά μου Γκρεμίστηκαν στα Τείχη σου» είναι ένα περιπατητικό ταξίδι που μας καλεί να περιπλανηθούμε τόσο μέσα μας όσο και στον κόσμο που κατοικούμε.

Το παράλληλο πρόγραμμα της έκθεσης είναι πλούσιο και ποικίλο και απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες.

Θα ήθελα να σταθούμε στη σχέση που μπορεί να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί ανάμεσα στα παιδιά και τη σύγχρονη τέχνη.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της έκθεσης που απευθύνονται στα παιδιά;

Φέτος, παρουσιάσαμε το πιο εκτενές και ποικιλόμορφο παράλληλο πρόγραμμα, επιμελημένο από την Εβίτα Κυριαζή. Από την αρχή της λειτουργίας του οργανισμού, τα καλλιτεχνικά εργαστήρια για παιδιά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα αποτέλεσαν βασικό πυλώνα των δράσεών μας, κάτι που προήλθε από την ανάγκη που εξέφρασαν οι ίδιοι οι γονείς, οι φροντιστές και οι εκπαιδευτικοί του νησιού. Γνωρίζουμε καλά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η περιφέρεια και την ιεραρχία που υπάρχει σε σχέση με τα αστικά κέντρα. Έχοντας μελετήσει παραδείγματα από χώρες όπως η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, που επενδύουν στον σύγχρονο πολιτισμό στις περιφέρειες, πιστεύω ότι τα προβλήματα της Ελλάδας έγκεινται στην απουσία θεσμικής υποστήριξης για τον σύγχρονο πολιτισμό στην περιφέρεια, στην έλλειψη ερεθισμάτων και στους όχι και πολύ ανοιχτούς ορίζοντες που επιφυλάσσονται για τους νέους. Θέλουμε να συμβάλουμε στο να αλλάξει αυτό το τοπίο, να ενισχύσουμε την υπάρχουσα πολιτισμική υποδομή της Χίου, δίνοντας έμφαση στη νέα γενιά. Στόχος μας είναι να επεκτείνουμε τα προγράμματά μας καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, με έμφαση σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες για μαθητές και μαθήτριες και συνεργασίες με σχολεία. Ελπίζουμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μια βαθύτερη σχέση με τη σύγχρονη τέχνη, να τους ανοίξουμε τους ορίζοντες και να τα ενθαρρύνουμε να εκφράζονται δημιουργικά, ενισχύοντας τη σύνδεσή τους με τον πολιτισμό από νεαρή ηλικία.

 

Ποια υπήρξε η μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά στην επιμέλεια της φετινής έκθεσης στη Βέσσα και ποια η εντονότερη συναισθηματικά στιγμή που βιώσατε μέχρι τώρα στα πλαίσια αυτής;

Καθώς ήταν πρώτη μας έκθεση στον δημόσιο χώρο, οι προκλήσεις ήταν πολλές. Η μεγαλύτερη ήταν να μην αντιμετωπίσουμε το χωριό ως απλό σκηνικό, να μην τοποθετήσουμε απλώς μια σειρά γλυπτών σε ένα γραφικό, όμορφο μέρος, αλλά να δημιουργήσουμε μια ουσιαστική σύνδεση ανάμεσα στο τοπικό και το παγκόσμιο. Έπρεπε, επίσης, να διασφαλίσουμε ότι τα έργα θα αντέξουν καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, χωρίς φύλαξη! Τελικά, νιώθω ότι η αγάπη των κατοίκων για την έκθεση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Οι κάτοικοι έγιναν οι προστάτες των έργων, κατευθύνοντας τους επισκέπτες να βρουν τα έργα που έψαχναν, δείχνοντάς τους κομμάτια της έκθεσης που δεν ήταν άμεσα εμφανή και καλωσορίζοντάς τους στο χωριό. Αυτή η σχέση, που δημιουργήθηκε σταδιακά, μας γεμίζει χαρά και ευγνωμοσύνη. Η πιο έντονη συναισθηματικά στιγμή που έζησα ήταν όταν είδα επισκέπτες να δακρύζουν μπροστά από ένα έργο, ακόμα και να ξεσπούν σε κλάματα – κάτι που συνέβη αρκετές φορές στη φετινή έκθεση. Σε αυτές τις στιγμές, αισθάνομαι ότι πετύχαμε έναν από τους πιο δύσκολους στόχους μας – η τέχνη έχει τη δύναμη να ανασύρει τα βιώματά μας, να τα φέρνει στην επιφάνεια και να μας μεταμορφώνει.

DEO, My Dreams Were Dashed Against Your Walls

Τα Όνειρά μου Γκρεμίστηκαν στα Τείχη σου
Μεσαιωνικό χωριό Βέσσα, 6 Ιουλίου – 8 Σεπτεμβρίου
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες:
Ahmet Doğu Ipek, Ανδρέας Λόλης, Francis Offman, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Γεωργία Σαγρή, Σωκράτης Σωκράτους, Hale Tenger, Antrea Tzourovits

Επιμέλεια: Άκης Κόκκινος

Η έκθεση Τα Όνειρά μου Γκρεμίστηκαν στα Τείχη σουπραγματοποιείται με την υποστήριξη του ΝΕΟΝ στο πλαίσιο του ετήσιου Προγράμματος Χορηγιών του.